Znikający krajobraz forteczny Sępolna Wielkiego (Pozycja Pomorska)
Zdjęcie lotnicze z widocznymi wyróżnikami wilgotnościowymi, pozwalającymi na określenie przebiegu zasypanych rowów strzeleckich
Pozostałości fortyfikacji polowej z końcowego etapu drugiej wojny światowej, jeśli miały okazję zachować się do dziś, zawdzięczają to z reguły położeniu na terenach leśnych. W rejonie Sępolna Wielkiego miał miejsce jeden z nielicznych wyjątków – na gruntach rolnych o powierzchni ponad 50 ha zachowały się niemieckie rowy strzeleckie i dobiegowe o łącznej długości ok. 1500 m.
Zarejestrowany dzięki LiDAR fragment umocnień polowych z 1944-1945 roku w rejonie Sępolna Wlk. na północ od Białego Boru (Pozycja Pomorska) Zródło: http://mapy.geoportal.gov.pl/
Miał miejsce – ponieważ przed kilku laty splantowano umocnienia. Nie trudno zgadnąć, iż o ich zniwelowaniu zdecydowały względy ekonomiczne. Liczne rowy przecinające pola nie sprzyjały efektywnemu wykorzystaniu powierzchni oraz utrudniały operowanie maszyn rolniczych. Na szczęście umocnienia, przed ich zniszczeniem, zarejestrowano dzięki projektowi ISOK przy pomocy technologii LiDAR a swoje odzwierciedlenie mają dziś w numerycznym modelu terenu, który dostępny jest na stronie http://mapy.geoportal.gov.pl/
Widok w kierunku północnym. Widoczna linia rowu strzeleckiego z którego w kierunku zachodnim odchodzą dwa rowy łącznikowe
Oprócz dostępnej wizualizacji na wspomnianym portalu, możliwe jest również odczytanie przebiegu umocnień w terenie przy pomocy fotografii lotniczej. Pomocne stają się wyróżniki wilgotnościowe, które widoczne są w postaci ciemniejszych plam w miejscach, gdzie znajdują się zasypane fortyfikacje. Zjawisko związane jest z różnicą w zdolności odprowadzania wody pomiędzy zasypanymi obiektami a otoczeniem.
Widok w kierunku południowo-zachodnim
Fortyfikacje żelbetowe znajdujące się w rejonie Sępolna Wielkiego powstawały od 1936 roku w ramach odcinka taktycznego Karzenburg Pozycji Pomorskiej. W późniejszym okresie rozbudowane zostały o fortyfikacje polowe, powstające od sierpnia 1944 roku. Opisywany fragment umocnień był bardzo rzadkim przykładem zachowania, przekształconego w małym stopniu, krajobrazu fortecznego. Mimo pozbawienia części elementów, był swoistym skansenem niemieckiej sztuki fortyfikacyjnej. Brak odpowiednich badań oraz wynikających z nich postulatów konserwatorskich doprowadził do ponownego przekształcenia krajobrazu i zaprzepaszczenia uczytelnienia fortyfikacji w ramach istniejącego przy nich szlaku turystycznego.
Zasypany rów strzelecki widoczny dzięki wyróżnikom wilgotnościowym
Czy proces destrukcji się zakończył? Trudno powiedzieć. Należy pamiętać, że na południowym skraju opisywanego terenu znajduje się niepozorny zalesiony cypel. Na jego terenie, o powierzchni około 1,4 ha, znajdują się dwa żelbetowe schrony bojowe tworzące – wraz z niezwykle ciekawymi formami ziemnymi – punkt oporu. Dwa tego typu założenia, jedyne pochodzące z lat 30. XX w., zachowane są właśnie w rejonie Sępolna Wielkiego. Oby pozostały w obecnej kondycji jak najdłużej…
Archiwalna już fotografia z 2008 roku ukazująca stan i przebieg nieistniejącego rowu dobiegowego. fot. Piotr Leonowicz