Stützpunkt Czułówek – niemieckie fortyfikacje w okolicach Krakowa

Zdjęcie satelitarne przedstawiające obiekty punktu oporu źródło: Geoportal

Typ: punkt oporu (niem. Stützpunkt)

Rodzaje obiektów: Regelbau 668, Regelbau 701, Ringstand 58c

Data budowy: druga połowa 1944 roku

Pochodzenie: Niemcy

Status: całkowicie zachowany punkt oporu w niezurbanizowanym terenie, zespół obiektów o niewątpliwym charakterze zabytkowym

Położenie: Czułówek, gm. Czernichów, pow. krakowski, woj. małopolskie, przy trasie Kraków Chełmek (droga wojewódzka nr 780)

Linia umocnień: OKH-Stellung b-1

Sąsiednie skupiska obiektów: Brzoskwinia (północny wschód) oraz Przeginia Duchowna (południowy zachód)

Inwentaryzacja: częściowa w latach 2006-2008

Opis: w punkcie zastosowano obiekty typu: Ringstand 58c (stanowisko okrężne mogące pełnić funkcję obserwacyjną i bojową), Regelbau 668 (schron bierny piechoty) w wersji standardowej i z peryskopem oraz Regelbau 701 (ukrycie dla działa przeciwpancernego PaK 43/41 wraz z zapasem amunicji). Podczas prac inwentaryzacyjnych udało się odnaleźć na niewielkim obszarze wzniesienia  łącznie 13 obiektów, w tym:  6 szt. R58c (w tym jeden sprzężony ze schronem piechoty), 5 szt. R668 i 2 szt. R701.

Zagrożenia: obiekty znajdują się na terenach prywatnych. i pozbawione są jakiejkolwiek opieki. W północnej części zespołu, obiekty zasypywane są odpadami organicznymi pochodzenia zwierzęcego, pochodzącymi prawdopodobnie z ubojni. Wpływa to ujemnie zarówno na stan gleby i wód, jak i na bryły obiektów, powodując ich zanieczyszczenie i degradację.

Odtworzony przebieg budowy: w Czułówku stacjonował oddział niemiecki liczący około 30-50 żołnierzy. Ich zadaniem było  zapewnienie odpowiedniej liczby osób przy pracach a także nadzorowanie robót. Budowę fortyfikacji rozpoczęto w sierpniu. Pracowano na dwie zmiany: dzienną i nocną (każdorazowo ok. 30 robotników). Na czas prac brano zakładników spośród okolicznych mieszkańców. W nocy teren budowy oświetlano. Ludność miejscową wykorzystywano do prac fizycznych, nadzór stanowili Niemcy z Organisation Todt.  Wnioskując z relacji, budowa schronów zakończyła się późną jesienią. Przez okres zimy nie prowadzono żadnych prac, ani nie dozorowano w sposób ciągły obiektów.  Skąpe informacje na temat umocnień można odnaleźć w powojennych Ankietach dotyczących przebiegu działań wojennych oraz okupacji niemieckiej  znajdujących się w zbiorach Archiwum Państwowego w Krakowie. Odnośnie Rybnej (a dokładniej właśnie Czułówka) znalazł się zapis: Na terenie gromady zostały wykopane rowy przeciwpancerne o szer. 4 m i długości około 10 km, następnie 2 m szerokości i 8 km. (?) bunkry betonowe, ogółem 18 i kilka żelaznych (?). Prawdopodobnie chodziło o stanowiska typu Panzernest. Z Ankiety.. dla samego już Czułówka wynika, iż podczas prac zniszczono 40 ha pól i wybudowano na nich bunkry żelazne i żelbetonowe.

Opracowano na podstawie: Pstuś D., Stützpunkt Czułówek,  Odkrywca 12 (107) 2007, s. 58-59.

Galeria zdjęć: w przygotowaniu