Celem artykułu jest przedstawienie wyników porównania zawartości dokumentów źródłowych z faktycznym wyposażeniem schronów Pz.W. 598, Pz.W. 630, Pz.W. 631 oraz Pz.W. 701, należących do fortyfikacji FFOWB.
Punktem wyjściowym do badań były kopie rysunków przedstawiających rzuty niemieckich budowli fortyfikacyjnych o odporności „B”[1] z zaznaczonym przebiegiem systemu wewnętrznej łączności telefonicznej. Dokumenty te, jako częściowo nieopisane, odnalezione zostały w Bundesarchiv Militär-Archiv Freiburg im Breisgau [we Fryburgu Bryzgowijskim] (dalej: BArch) prawdopodobnie przez śp. Günthera Fischera a następnie przekazane w latach 80. i 90. ubiegłego wieku śp. Krzysztofowi Biskupowi. Spuścizna po obu badaczach w dalszym ciągu jest ważnym źródłem informacji dotyczących fortyfikacji XIX- i XX-wiecznych wśród kolejnych pokoleń badaczy. Zachowane na kopiach sygnatury umożliwiły odnalezienie w zbiorach BArch oryginalnych dokumentów oraz zapoznanie się z ich kontekstem. Były to Richtlinien für die nachr.-techn. Innenaustattung von Werken 1937[2]oraz Richtlinien für die nachrichten-technische Innenaustattung von Werken der ständigen Landesbefestigung[3]. Wstępna analiza wykazała, iż przedstawione na projektach obiekty zbliżone są kształtem do Pz.W. 598, Pz.W. 630 oraz Pz.W. 631 z Festungsfront Oder-Warthe Bogen (dalej: FFOWB). Trzeci z interesujących dokumentów zawierał najdokładniejszą znaną do tej pory dokumentację systemu łączności konkretnego obiektu[4]. Na schematach, mimo próby ukrycia, czytelne są napisy informujące o numeracji schronu B 12 z odcinka Hochwalde, który tożsamy jest konstrukcji Pz.W. 701. Dla uzupełnienia informacji o łączności pomiędzy wybranymi obiektami posłużono się dodatkowo mapą z 28 stycznia 1939 roku, przedstawiającą przebieg systemu łączności telefonicznej na odcinku pomiędzy Nietoperkiem [Nipter] a Lubrzą [Liebenau][5].
Najciekawszą z punktu widzenia historycznego cechą obiektu, są widoczne ślady prowadzonych przez Niemców, testów ładunków wybuchowych. Czas ich przeprowadzenia określają badacze czescy na okres pomiędzy jesienią 1938 roku a lipcem 1939 roku.
Korzystając z pobytu w Czechach postanowiliśmy zapoznać się z ofertą instytucji posiadających w swoich zbiorach urządzenia związane z niemiecką techniką radarową.
Neu. 3 to sygnatura zespołu schronów znajdujących się na odcinku „Mostniki” [Neubrück] Pozycji Pomorskiej [Pommernstellung], zlokalizowanych na północ od Starego Osieczna [Hochzeit]. W skład zespołu wchodziły dwa obiekty: schron obserwacyjno-bojowy oraz znajdujący się w pobliżu niego schron dowodzenia o nazwie własnej „Detlev”. Dodatkową funkcją tego drugiego było pełnienie roli ukrycia dla załogi schronu obserwacyno-bojowego. Obie budowle powstały w 1934 roku, podobnie jak pozostałe znajdujące się na tym oraz na sąsiednich odcinkach.
W konstrukcji obiektu warto zwrócić uwagę na spore wyniesienie stanowiska obserwacyjnego osłoniętego kopułą 9P7 względem stropu i terenu. Pierwotnie równia ogniowa schronu znajdowała się przy krawędzi lasu, a dalej – w stronę Drawy – teren pozostawał praktycznie niezalesiony. Stwarzało to dogodne warunki do obserwacji przedpola pozycji na wschód od osady Mostniki, być może sięgając nawet w kierunku szosy Przesieki-Stare Osieczno.
Schron w latach powojennych został zniszczony, natomiast jego konstrukcja jest wciąż czytelna i zachowana w dość dobrym stanie. Szczególnie warto zwrócić uwagę na odwrócony o 180 stopni siłą wybuchu strop, w którym widoczny jest przekrój przez stanowisko obserwatora piechoty. Nieopodal schronu znajduje się również fundament pod stanowisko-wieżę obserwatora artylerii. Schron wraz z przyległymi obiektami włączony zostanie do przyszłej ścieżki poznawczej „Mostniki” urządzanej przez Drawieński Park Narodowy.
Przedstawiamy kolejny fragment podziemnego dworca kolei wąskotorowej. Planujemy dalsze prace w tym miejscu, aby uzyskać gęstszą chmurę punktów, przez co wizualizacja dworca będzie bardziej kompletna.
Z przyjemnością informujemy, iż w czerwcu, jako materiał pokonferencyjny, planowana jest publikacja naszego opracowania dotyczącego zagadnień łączności w obiektach Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty [Festungsfront Oder-Warthe Bogen]. Względem opracowania które ukazało się w numerze 32 czasopisma Fortifikation, rozszerzyliśmy nieznacznie artykuł o aspekty techniczne związane min. z wyposażeniem pomieszczenia łączności.
Na potrzeby badań wykonano modele trójwymiarowe, które prezentujemy poniżej.
Prace na dworcu podziemnym N. [Nordpol] miały na celu zweryfikowanie możliwości wykonywania inwentaryzacji podziemnych metodą fotogrametryczną. Fotogrametria – ujmując to w dużym skrócie – to technika „odwrotna” do fotografii. O ile w fotografii mamy do czynienia z rzutowaniem przestrzeni trójwymiarowej na dwuwymiarową, to w fotogrametrii obraz trójwymiarowy otrzymuje się z dwuwymiarowych zdjęć – fotogramów. Dzięki zastosowaniu technik komputerowych i wydajnych kart graficznych uzyskuje się dobrej jakości modele 3D, na których możliwe jest odczytanie wielu detali konstrukcyjnych. Metoda ta nie zastąpi skanowania laserowego bądź dokładnych pomiarów obiektów – może być jednak niezwykle pomocna w sytuacjach gdy inwentaryzacja dotyczy miejsc takich jak: korytarze o wielu załamaniach i łukach, niedostępne bez odpowiednich rusztowań komory itd.
W ramach poczynionych przez nas prac udało się uzyskać model trójwymiarowy całego dworca wraz z przyległą komorą kablową SHM1 (Schaltstelle Hohlgang M1). Z racji ograniczeń wielkości modelu przedstawimy jedynie fragmenty dworca.
Z przyjemnością informujemy, iż w grudniu ukazał się kolejny numer czasopisma Fortifikation, w którym znalazło się nasze opracowanie dotyczące wyposażenia wybranych Werków Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty w urządzenia łączności na podstawie źródeł archiwalnych oraz badań terenowych. Oryginalny tytuł opracowania to Die nachrichtentechnische Ausstattung ausgewählter Werke der Festungsfront Oder-Warthe-Bogen. Dargestellt anhand von Archivalien und Geländeuntersuchungen a autorami są Dariusz Pstuś oraz Sascha Sabien.
Dariusz Pstuś und Sascha Sabien: Nachrichtentechnische Ausstattung ausgewählter Werke der Festungsfront Oder-Warthe-Bogen
Z przyjemnością informujemy, iż zakończyliśmy prace nad artykułem dotyczącym wyposażenia wybranych Werków Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty w urządzenia łączności telefonicznej. Opracowanie ukaże się drukiem, w języku niemieckim, pod tytułem Die nachrichtentechnische Ausstattung ausgewählter Werke der Festungsfront Oder-Warthe-Bogen. Dargestellt anhand von Archivalien und Geländeuntersuchungen. Planowany druk to grudzień 2018 roku.
W artykule, bazując na źródłach archiwalnych, poddano weryfikacji dostępne plany instalacji łączności. Po raz pierwszy w naszych badaniach posłużyliśmy się metodami fotogrametrycznymi podczas inwentaryzacji pomieszczeń łączności. Wykonano ją w obiektach Pz.W. 701, 598, 630 oraz 631. Zapraszamy do lektury!