Komendantura Forteczna w Kostrzynie od 1921 r. związana była z projektowaniem oraz budową niemieckich obiektów fortyfikacyjnych w obszarze dawnej twierdzy oraz łuku Odry i Warty. Do najważniejszych jej zadań można zaliczyć rozpoznanie i sporządzenie projektów rozbudowy Pozycji Ilanki-Lenki (1925-1926), Pozycji Odry (1931-1933), Pozycji Niesłysz-Obra (1926-1934). W 1934 r. dotychczasowe kompetencje komendantury w tym zakresie przejęła Inspekcja Forteczna nr III oraz Oddział Budowy Umocnień „Kostrzyn”.
Celem artykułu jest przedstawienie wyników porównania zawartości dokumentów źródłowych z faktycznym wyposażeniem schronów Pz.W. 598, Pz.W. 630, Pz.W. 631 oraz Pz.W. 701, należących do fortyfikacji FFOWB.
Punktem wyjściowym do badań były kopie rysunków przedstawiających rzuty niemieckich budowli fortyfikacyjnych o odporności „B”[1] z zaznaczonym przebiegiem systemu wewnętrznej łączności telefonicznej. Dokumenty te, jako częściowo nieopisane, odnalezione zostały w Bundesarchiv Militär-Archiv Freiburg im Breisgau [we Fryburgu Bryzgowijskim] (dalej: BArch) prawdopodobnie przez śp. Günthera Fischera a następnie przekazane w latach 80. i 90. ubiegłego wieku śp. Krzysztofowi Biskupowi. Spuścizna po obu badaczach w dalszym ciągu jest ważnym źródłem informacji dotyczących fortyfikacji XIX- i XX-wiecznych wśród kolejnych pokoleń badaczy. Zachowane na kopiach sygnatury umożliwiły odnalezienie w zbiorach BArch oryginalnych dokumentów oraz zapoznanie się z ich kontekstem. Były to Richtlinien für die nachr.-techn. Innenaustattung von Werken 1937[2]oraz Richtlinien für die nachrichten-technische Innenaustattung von Werken der ständigen Landesbefestigung[3]. Wstępna analiza wykazała, iż przedstawione na projektach obiekty zbliżone są kształtem do Pz.W. 598, Pz.W. 630 oraz Pz.W. 631 z Festungsfront Oder-Warthe Bogen (dalej: FFOWB). Trzeci z interesujących dokumentów zawierał najdokładniejszą znaną do tej pory dokumentację systemu łączności konkretnego obiektu[4]. Na schematach, mimo próby ukrycia, czytelne są napisy informujące o numeracji schronu B 12 z odcinka Hochwalde, który tożsamy jest konstrukcji Pz.W. 701. Dla uzupełnienia informacji o łączności pomiędzy wybranymi obiektami posłużono się dodatkowo mapą z 28 stycznia 1939 roku, przedstawiającą przebieg systemu łączności telefonicznej na odcinku pomiędzy Nietoperkiem [Nipter] a Lubrzą [Liebenau][5].
Przedstawiamy kolejny fragment podziemnego dworca kolei wąskotorowej. Planujemy dalsze prace w tym miejscu, aby uzyskać gęstszą chmurę punktów, przez co wizualizacja dworca będzie bardziej kompletna.
Z przyjemnością informujemy, iż w czerwcu, jako materiał pokonferencyjny, planowana jest publikacja naszego opracowania dotyczącego zagadnień łączności w obiektach Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty [Festungsfront Oder-Warthe Bogen]. Względem opracowania które ukazało się w numerze 32 czasopisma Fortifikation, rozszerzyliśmy nieznacznie artykuł o aspekty techniczne związane min. z wyposażeniem pomieszczenia łączności.
Na potrzeby badań wykonano modele trójwymiarowe, które prezentujemy poniżej.
Prace na dworcu podziemnym N. [Nordpol] miały na celu zweryfikowanie możliwości wykonywania inwentaryzacji podziemnych metodą fotogrametryczną. Fotogrametria – ujmując to w dużym skrócie – to technika „odwrotna” do fotografii. O ile w fotografii mamy do czynienia z rzutowaniem przestrzeni trójwymiarowej na dwuwymiarową, to w fotogrametrii obraz trójwymiarowy otrzymuje się z dwuwymiarowych zdjęć – fotogramów. Dzięki zastosowaniu technik komputerowych i wydajnych kart graficznych uzyskuje się dobrej jakości modele 3D, na których możliwe jest odczytanie wielu detali konstrukcyjnych. Metoda ta nie zastąpi skanowania laserowego bądź dokładnych pomiarów obiektów – może być jednak niezwykle pomocna w sytuacjach gdy inwentaryzacja dotyczy miejsc takich jak: korytarze o wielu załamaniach i łukach, niedostępne bez odpowiednich rusztowań komory itd.
W ramach poczynionych przez nas prac udało się uzyskać model trójwymiarowy całego dworca wraz z przyległą komorą kablową SHM1 (Schaltstelle Hohlgang M1). Z racji ograniczeń wielkości modelu przedstawimy jedynie fragmenty dworca.
Z przyjemnością informujemy, iż w grudniu ukazał się kolejny numer czasopisma Fortifikation, w którym znalazło się nasze opracowanie dotyczące wyposażenia wybranych Werków Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty w urządzenia łączności na podstawie źródeł archiwalnych oraz badań terenowych. Oryginalny tytuł opracowania to Die nachrichtentechnische Ausstattung ausgewählter Werke der Festungsfront Oder-Warthe-Bogen. Dargestellt anhand von Archivalien und Geländeuntersuchungen a autorami są Dariusz Pstuś oraz Sascha Sabien.
Dariusz Pstuś und Sascha Sabien: Nachrichtentechnische Ausstattung ausgewählter Werke der Festungsfront Oder-Warthe-Bogen
Z przyjemnością informujemy, iż zakończyliśmy prace nad artykułem dotyczącym wyposażenia wybranych Werków Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty w urządzenia łączności telefonicznej. Opracowanie ukaże się drukiem, w języku niemieckim, pod tytułem Die nachrichtentechnische Ausstattung ausgewählter Werke der Festungsfront Oder-Warthe-Bogen. Dargestellt anhand von Archivalien und Geländeuntersuchungen. Planowany druk to grudzień 2018 roku.
W artykule, bazując na źródłach archiwalnych, poddano weryfikacji dostępne plany instalacji łączności. Po raz pierwszy w naszych badaniach posłużyliśmy się metodami fotogrametrycznymi podczas inwentaryzacji pomieszczeń łączności. Wykonano ją w obiektach Pz.W. 701, 598, 630 oraz 631. Zapraszamy do lektury!
Pz.W. 598 Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty, popularnie zwanego Międzyrzeckim Rejonem Umocnionym. fot. Janusz Serwin
W czasie prac pomiarowych na wspominanym wcześniej obiekcie Neu. 7 (Pozycja Pomorska, rejon Starego Osieczna, teren Drawieńskiego Parku Narodowego) zauważyliśmy pewne problemy, związane z rekonstrukcją stanowiska karabinu maszynowego umieszczonego pod pancerzem typu 2P7 (niem. Panzerkuppell [Sicherheitsstand 34 aus Sonderstahlguß]). Jedyną możliwością, aby zapoznać się z zachowaną jeszcze kopułą, był wyjazd do Pz.W. 598 Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty (FFOWB), popularnie zwanego Międzyrzeckim Rejonem Umocnionym. Poczynione na miejscu obserwacje, utwierdziły nas w przekonaniu, iż pomiędzy dostępnymi rysunkami w literaturze a zachowanym pancerzem zachodzą dość widoczne różnice. Aby odtworzyć poprawnie geometrię pancerza zdecydowaliśmy się na badania z wykorzystaniem technik fotogrametrycznych. Oprócz dokumentacji pancerza, w schronie Pz.W. 598 przewidziane są dalsze badania w związku z tworzeniem opracowania nt. łączności telefonicznej w B-Werkach. Planowanie wydanie artykułu – grudzień 2018.
Wizualizacja pancerza 2P7 schronu Pz.W. 598 Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty
Badania poczynione na FFOWB zostaną wykorzystane podczas tworzenia rysunkowej rekonstrukcji schronu Neu. 7. O dalszych postępach w pracach poinformujemy w kolejnych wpisach.
Przy okazji warto przypomnieć, iż jak wskazują badania, schron Neu. 7 jest pierwszą budowlą rozpoczynającą linię konstrukcji typu B-Werke a pancerz 2P7 po raz pierwszy zastosowano w niemieckiej fortyfikacji. Za budowę obiektu odpowiedzialne było Festungsbaugruppe Deutsch Krone (Wałcz), a wedle materiałów archiwalnych schron powstawał w drugiej połowie 1934 roku.
Model trójwymiarowy pomieszczenia łączności schronu Pz.W. 598 (FFOWB, potocznie – MRU)
Pz.W. 598 Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty, popularnie zwanego Międzyrzeckim Rejonem Umocnionym. fot. Janusz Serwin
Wizualizacja pancerza 2P7 schronu Pz.W. 598 Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty