Posted: 29 kwietnia, 2016 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje, oderstellung | Możliwość komentowania Inwentaryzacja umocnień Pozycji Odrzańskiej (Oderstellung) – etap X została wyłączona
Rozlewiska Ody na południe od Ścinawy
Celem badań były umocnienia znajdujące się w rejonie Ścinawy oraz na południe od niej. W toku inwentaryzacji udało się przyporządkować kilkanaście schron do odpowiadających im lat budowy. Zaktualizowano również dokumentację oraz stan zachowania obiektów inwentaryzowanych w latach poprzednich.
Jeden z najstarszych obiektów powstałych nad Odrą pochodzący z drugiej fazy budowy w latach 20. XX wieku
Posted: 26 kwietnia, 2016 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, obrona przeciwlotnicza | Możliwość komentowania Niemiecka stacja radarowa „Tatzelwurm“ w rejonie Tarnowa – badania reliktów została wyłączona
Na zdjęciu z kol. Alkalim fundament odciągu masztu antenowego niemieckiego radaru typu FuMG 402 „Wassermann” M IV
Korzystając z spotkania z niekwestionowanym autorytetem w dziedzinie niemieckich radarów – kolegą Alakalim – udaliśmy się na wspólne badania pozostałości po stacji radarowej o kryptonimiem „Tatzelwurm“ w rejonie Tarnowa.
Zbliżenie na fundament odciągu masztu antenowego niemieckiego radaru typu FuMG 402 „Wassermann” M IV
Posted: 16 kwietnia, 2016 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje, oderstellung | Możliwość komentowania Inwentaryzacja umocnień Pozycji Odrzańskiej (Oderstellung) – etap IX została wyłączona
Zniszczony wybuchem schron bojowy z 1934 roku
Inwentaryzacja obejmowała odcinki pomiędzy Ścinawą a Głogowem. Dzięki uprzejmości kolegów z G.R.O.T. mieliśmy możliwość uczestniczenia w eksploracji jednego z obiektów bojowych niedostępnego od kilkudziesięciu lat. Dziękujemy 🙂
Relikty wyposażenia izby bojowej schronu z 1934 roku – składany stolik oraz siedziska
Posted: 20 lutego, 2016 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe | Możliwość komentowania Uroczysko Osikówka w Puszczy Niepołomickiej – wycinka/dewastacja historycznego pola bitwy została wyłączona
Cmentarz polskich żołnierzy poległych podczas walk w nocy z 9 na 10 września 1939 roku
Niestety, ku naszemu wielkiemu zaskoczeniu, historyczne miejsce bitwy która rozegrała się w tragicznych dniach września 1939 roku, zostało zniszczone poprzez wycinkę drzew oraz urządzanie szkółki leśnej. Jedyne co pozostaje to nauczka na przyszłość, aby w przypadku podobnych miejsc – gdzie znany jest w terenie obszar walk i możliwych pozostałości po bitwie – odpowiednio zgłaszać do odpowiednich organów konserwatorskich oraz nadleśnictw.
Posted: 16 stycznia, 2016 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, obrona przeciwlotnicza | Możliwość komentowania Niemieckie schrony przeciwlotnicze w Krakowie – inwentaryzacja została wyłączona
Wnętrze jednej z szczelin przeciwlotniczych
Kontynuując prace rozpoczęte w 2008 roku dotarliśmy do kolejnych obiektów podziemnych które wymagają inwentaryzacji ze względu na planowane w ich rejonie inwestycje. Podsumowanie badań w tym temacie zamieszczone zostanie w planowanej publikacji dotyczącej garnizonu oraz fortyfikacji Krakowa w latach 1939-1945.
Fragment archiwalnej dokumentacji technicznej szczeliny przeciwlotniczej
Posted: 29 lipca, 2015 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje | Możliwość komentowania Odkrycie reliktów niemieckiej zapory przeciwczołgowej na ul. Dunajewskiego w Krakowie została wyłączona
Podczas prac remontowych prowadzonych w ciągu ul. Dunajewskiego odkryte zostały relikty (fundament) niemieckiej zapory przeciwczołgowej z 1944 roku. Wykonano dokumentację fotograficzną rozpoznanych pozostałości.
Posted: 27 czerwca, 2015 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje | Możliwość komentowania Badania poligonowych niemieckich obiektów ćwiczebnych w Krakowie została wyłączona
Jeden z czterech zachowanych schronów ćwiczebnych na terenie dawnego poligonu saperów
W związku z planowaną inwestycją drogową w Krakowie w rejonie ul. ks. Józefa, ul. Polnych Kwiatów i Wzgórza św. Bronisławy przystąpiliśmy do uzupełniających badań czterech schronów ćwiczebnych powstałych w latach drugiej wojny światowej na ówczesnym niemieckim poligonie saperów. Obiektom bezpośrednio zagraża inwestycja stąd potrzeba poinformowaniu odpowiednich organów konserwatorskich o historii poligonu oraz kontekście w którym znajdują się rzeczone budowle oraz możliwościach ich zachowania. Przez teren poligonu w roku 1944 przebiegała pozycja polowa (Friedrich-Stellung) wchodząca w skład wewnętrznego pierścienia umocnień miasta, przygotowywanego wówczas do obrony.
Posted: 17 maja, 2015 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje | Możliwość komentowania Badania polskich schronów bojowych z 1939 roku w Krzyżowej k. Jeleśni – etap VI została wyłączona
Odcinek rowu strzeleckiego na stoku Krzyżowej, ukierunkowanego na ostrzał doliny Sopotni
W trakcie, prowadzonych w poprzednich latach, badań polskich fortyfikacji ośrodka oporu w rejonie Krzyżowej i Przyborowa z 1939 roku, określono domniemane miejsca lokalizacji umocnień polowych, jakie wraz z żelbetowymi schronami stworzyć miały pozycję ufortyfikowaną. Po udostępnieniu przez serwis Geoportal wyników skanowania lidarowego powierzchni terenu kraju, uzyskano potwierdzenie występowania w typowanych lokalizacjach śladów prac fortyfikacyjnych. Przeprowadzone badania terenowe pozwoliły zidentyfikować liczne odcinki rowów strzeleckich i doły po ziemiankach, określić ich stan zachowania i szczegóły ukształtowania jak również odnaleźć szereg umocnień nieczytelnych na materiałach geoportalu. Zrealizowane badania stanowiły kolejny etap prac, zmierzających do rekonstrukcji rozplanowania całej pozycji ufortyfikowanej oraz koncepcji taktycznej polskiej fortyfikacji górskiej.
Posted: 17 sierpnia, 2014 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje | Możliwość komentowania Niemieckie i czechosłowackie fortyfikacje w Górach Bystrzyckich i Orlickich została wyłączona
Schron lekki nr 111. W tle wzgórze na którym rozmieszczono schrony grupy warownej „Hurka”
Wyjazd wakacyjny w rejon gór Bystrzyckich i Orlickich wykorzystaliśmy na zapoznanie się z niemieckimi fortyfikacjami z okresu międzywojennego na przełęczach Spalonej i Nad Porębą. Analiza konstrukcji składających się na nie czterech schronów, pozwoliła na skorygowanie ustaleń zawartych w artykule „Hitlerowskie fortyfikacje Drogi Sudeckiej” z 1989 roku oraz doprecyzowanie informacji na temat faktycznej odporności stropodachu i sposobu mocowania maskującej konstrukcji zadaszenia obiektów przy schronisku „Jagodna”. Wycieczka naukowa po fortyfikacjach czechosłowackich z okresu międzywojennego na odcinku rokytnickim i kralickim ukierunkowana została na zapoznanie się ze sposobami ich włączenia w lokalny ruch turystyczny. Odwiedzone zostały udostępniane do zwiedzania schrony: R-S 88 „Mlází”, R-S 87 „Průsek” i grupa warowna „Hurka”. Zapoznano się z obiektem R-S 86 „U paseky” na którego kopule wojska niemieckie przeprowadziły w 1938 roku testowe odpalenia ładunków kumulacyjnych (analogicznie jak w schronie polskim w rejonie Wymysłowa nad zalewem świerklanieckim), ścieżkami dydaktycznymi: „fortyfikacje rokytnickie” i „grupa warowna Hurka” oraz odważną rewaloryzacją barokowego kościoła w Neratowie.
Posted: 17 kwietnia, 2014 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje | Możliwość komentowania Niemiecka zapora przeciwczołgowa z okresu II wojny światowej przy ul. Radzikowskiego – dokumentacja została wyłączona
Element zapory przeciwczołgowej na nasypie linii kolejowej przy ul. Radzikowskiego
W związku z zaobserwowanymi pracami modernizacyjnymi odcinka linii kolejowej przy przystanku Kraków-Łobzów, wykonano dokumentację pomiarową i fotograficzną elementu niemieckiej zapory przeciwpancernej z okresu II wojny światowej, położonej na nasypie kolejowym przy ul. Radzikowskiego.
Posted: 17 grudnia, 2013 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, obrona przeciwlotnicza | Możliwość komentowania Inwentaryzacja stanowisk artylerii plot. w sąsiedztwie fortu 31 „św. Benedykt” w Krakowie została wyłączona
Podstawa działa plot. w sąsiedztwie fortu 31 „św. Benedykt”
Celem uzyskania materiału porównawczego z wykonaną wcześniej dokumentacją niemieckiego stanowiska armaty przeciwlotniczej z okresu II wojny światowej na Grzegórzkach, uprzątnięto część platformy i wykonano dokumentację pomiarową analogicznego stanowiska zachowanego w sąsiedztwie fortu 31 „św. Benedykt” w Krakowie. Prace potwierdziły zbieżność formy cokołu-fundamentu w obu lokalizacjach przy odmiennym rozwiązaniu otaczającej platformy.
Posted: 30 października, 2013 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje | Możliwość komentowania Osielec – dokumentacja pomiarowa nieukończonego polskiego schronu bojowego z 1939 roku – V etap została wyłączona
V etap prac badawczych realizowanych na terenie budowanego w 1939 roku punktu oporu na górze osieleckiej koło Jordanowa rozszerzono o zapoznanie się ze, zidentyfikowanymi wcześniej przez Piotra Sadowskiego, wykopów pod schrony bojowe na południowo-zachodnim stoku wzgórza. W trakcie rekonesansu odnaleziono miejsce domniemanej przyszłej lokalizacji schronu bojowego do ognia czołowego z planowanym uzbrojeniem: 3 ckm w strzelnicach ściennych, mającego przeciwdziałać obejściu punktu oporu od zachodu, wzdłuż drogi z Bystrej do Osielca.
Posted: 17 października, 2013 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje | Możliwość komentowania Drugi etap poszukiwań niemieckich umocnień polowych „Pozycji Henryka” w rejonie Bibic k. Krakowa została wyłączona
Przeprowadzono drugi etap poszukiwań niemieckich umocnień polowych „Pozycji Henryka” w rejonie Bibic k. Krakowa połączony z rejestracją rysunkową ich odnalezionych fragmentów. Prace przyniosły m.in. zidentyfikowanie zespołu rowów strzeleckich na terenie dawnego cmentarza cholerycznego. Wyniki badań podsumowano w artykule: Pozycja Henryka (Odkrywca nr 5/2014).
Posted: 30 września, 2013 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje | Możliwość komentowania Osielec – dalsza dokumentacja powierzchni wylewki nieukończonego polskiego schronu bojowego z 1939 r. została wyłączona
Zagajnik na szczycie góry osieleckiej kryjący wykop i wylewkę fundamentową nieukończonego schronu bojowego
Kontynuacja porządkowania powierzchni wylewki nieukończonego, polskiego schronu bojowego z 1939 r. na górze osieleckiej koło Jordanowa (przy maszcie telefonii komórkowej), wykonując równocześnie dokumentację pomiarową odsłoniętych fragmentów.
Schron „Waligóra” – stan przed zaplanowaną dewastacją historycznie ukształtowanego otoczenia
W związku ze zbliżającym się terminem „modernizacji” otoczenia polskiego schronu bojowego „Waligóra” z 1939 roku w Węgierskiej Górce, wykonana została dokumentacja fotograficzna aktualnego stanu obiektu. Pomimo zwrócenia uwagi władzom gminy na niewłaściwy sposób podejścia do wyeksponowania historycznego obiektu obronnego, te z niezachwianą pewnością siebie i uporem godnym lepszej sprawy postanowiły zrealizować zaplanowane prace. W efekcie otoczenie schronu bojowego zamienić się ma w brukowany placyk.
Posted: 17 lutego, 2013 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje | Możliwość komentowania Odkrycie reliktów północnej pochylni wraz z bramą fortu 17 „Luneta Grzegórzecka” została wyłączona
Podczas kompletowania informacji o stanie zachowania fortu 17 „Luneta Grzegórzecka” w Krakowie, zidentyfikowano w terenie relikty północnej pochylni z bramą wypadową (z zachowanymi elementami kamieniarki portalu), przebudowanej w okresie PRL na ukrycie przeciwlotnicze. Zebrane dotychczas wiadomości o historycznych obiektach fortyfikacyjnych położonych wokół fortu 17, pochodzących z II wojny światowej i z okresu PRL przekazano do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków i Miejskiego Konserwatora Zabytków. Wraz z powyższym materiałem przekazano do WUOZ i MKZ dokumentację pomiarową niemieckiej zapory przeciwpancernej z okresu II wojny światowej położonej przy ul. Podgórskiej w Krakowie.
Posted: 17 sierpnia, 2012 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje | Możliwość komentowania Dalsze badania polskich schronów bojowych z 1939 roku w Krzyżowej k. Jeleśni została wyłączona
Kontynuacja badań polskich schronów bojowych z 1939 roku w Krzyżowej k. Jeleśni, tym razem koncentrując się na rejestracji śladów układu wentylacji, łączności i wyposażenia stałego. Przy okazji udało się przeprowadzić wywiad z mieszkańcem Krzyżowej – synem uczestnika prac fortyfikacyjnych z 1939 roku, który dostarczył szeregu ciekawych informacji na temat procesu realizacji prac budowlanych. Plonem wyjazdu było także odkrycie wysuniętego rowu strzeleckiego w rejonie Korbielowa.
Posted: 25 maja, 2012 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje | Możliwość komentowania Niemieckie umocnienia polowe z 1944 roku w rejonie Bibic k. Krakowa – badania została wyłączona
Odcinek „A” okopów niemieckich na północ od Bibic k. Krakowa
Rozpoczęto rejestrację rysunkową niemieckich umocnień polowych „Pozycji Henryka” w rejonie Bibic k. Krakowa. W terenie zidentyfikowano cztery odcinki rowów strzeleckich, wyposażonych w stanowiska strzelców i broni maszynowej oraz wykopy ziemianek połączone rowami łączącymi z pozycją bojową.
Posted: 21 maja, 2012 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje | Możliwość komentowania Dokumentacja wybranych stałych baterii Twierdzy Kraków z lat 1902-03, położonych w rejonie fortów „Marszowiec”, „Pasternik” i „Podchróście” została wyłączona
Schron amunicyjny baterii B1 „Marszowiec”
W uzupełnieniu badań przeprowadzonych na terenie baterii B2 „Węgrzce” Twierdzy Kraków przeprowadzona została porównawcza dokumentacja pomiarowa detali wybranych stałych baterii Twierdzy Kraków z lat 1902-03, położonych w rejonie fortów „Marszowiec”, „Pasternik” i „Podchróście”. Pozwoliła ona uzupełnić wiedzę o rozwiązaniach budowlanych schronów amunicyjnych o elementy które nie zachowały się w baterii B2 „Węgrzce”.
Posted: 17 maja, 2012 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje | Możliwość komentowania Polski schron bojowy z 1939 r. na górze osieleckiej koło Jordanowa – dalsze pomiary została wyłączona
Kontynuowano oczyszczanie powierzchni i dokumentację pomiarową wylewki nieukończonego, polskiego schronu bojowego z 1939 r. na górze osieleckiej koło Jordanowa (przy maszcie telefonii komórkowej). Jakkolwiek tym razem nie pozyskano żadnych nowych informacji, udało się uszczegółowić wykonane wcześniej pomiary.
Niesprecyzowana przyszłość powojskowego terenu na Grzegórzkach (plany budowy kompleksu filharmonii krakowskiej) doprowadziła do decyzji wykonania dokumentacji pomiarowej, zidentyfikowanej tam uprzednio, niemieckiej podstawy armaty przeciwlotniczej z okresu II wojny światowej. Mimo silnego przysypania stanowiska wtórnie nawiezioną ziemią, udało się wykonać zarówno pomiar cokołu jak i uchwycić szerokość i grubość otaczającego go platformy.
Posted: 17 marca, 2012 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje | Możliwość komentowania Kolekcja zdjęć polskich fortyfikacji z 1939 roku z rejonu Mikołowa została wyłączona
Schron bojowy w rejonie Śmiłowic. Widok na szyb niezainstalowanej kopuły pancernej i planowane pole ostrzału zainstalowanego w niej ckm
W związku z pozyskaniem kolekcji zdjęć polskich fortyfikacji z 1939 roku w rejonie Mikołowa na Górnym Śląsku, zorganizowano wyjazd badawczy dla identyfikacji w terenie poszczególnych kadrów. Plonem badań terenowych i przeprowadzonej szczegółowej analizy fotografii stało się opracowanie, prezentujące informacje pozyskane z obu źródeł, przygotowane do druku.
Posted: 16 stycznia, 2012 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje | Możliwość komentowania Komisja konserwatorska na baterii B2 „Węgrzce” w Krakowie została wyłączona
Na zaproszenie Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków wzięto udział w komisji konserwatorskiej na baterii B2 „Węgrzce”, wchodzącej w skład założenia obronnego austro-węgierskiej Twierdzy Kraków. Wkrótce potem rozpoczęto wykonywanie dokumentacji pomiarowej i badań obiektu, częściowo zniszczonego przez właściciela działki. Prace miały na celu wykorzystanie, przykrego skądinąd incydentu, do wzbogacenia wiedzy o konstrukcji i rozwiązaniach budowlanych tego typu obiektów.
Posted: 30 listopada, 2011 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe | Tags:schrony przeciwlotnicze | Możliwość komentowania Inwentaryzacja schronu plot. w Krakowie przy ul. Pawiej została wyłączona
Na skutek uzyskania informacji o zamierzonej inwestycji budowlanej przy ulicy Pawiej w Krakowie (w miejscu działającego tu klubu muzycznego Loch Ness) interweniowano w Wojewódzkim (Małopolskim) Urzędzie Ochrony Zabytków w sprawie znajdującego się na działce schronu przeciwlotniczego, zidentyfikowanego jako pochodzącego z okresu PRL. Na skutek podjętych działań, decyzją WUOZ odsunięto w czasie rozbiórkę obiektu do czasu przeprowadzenia przez „4H” dokumentacji pomiarowej obiektu. Uzyskano także zgodę na demontaż wybranych elementów wyposażenia schronu i przeniesienie ich do muzeum tworzonego w forcie 44 „Tonie”. W ten sposób ocalono przed zniszczeniem trzy zestawy stalowych drzwi gazoszczelnych, gazoszczelne zamknięcie wyjścia awaryjnego, centralę przyłącza elektrycznego, lampę oświetleniową, przewody wentylacyjne z nawietrzakami, trzy zawory nadciśnieniowe dwóch typów, parę hermetycznych zamknięć otworów wentylacji grawitacyjnej.
Posted: 16 listopada, 2011 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, obrona przeciwlotnicza | Możliwość komentowania Odkrycie reliktów baterii plot. przy forcie 17 „Luneta Grzegórzecka” w Krakowie została wyłączona
Podstawa jedynego zachowanego stanowiska artylerii przeciwlotniczej przy forcie nr 17 „Luneta Grzegórzecka”
Opuszczony przez wojsko teren nad Wisłą na Grzegórzkach, w którego centrum znajdują się pozostałości austro-węgierskiego fortu 17 „Luneta Grzegórzecka” odsłonił kolejną tajemnicę. W jego południowo-wschodniej części zidentyfikowano, na wpół zasypaną, podstawę niemieckiej armaty przeciwlotniczej z okresu II wojny światowej. Podstawa, konstrukcji analogicznej jak znane np. z rejonu półbastionu VIII na Krzemionkach, stanowiła pierwotnie element sześciodziałowej baterii. Pozostałe stanowiska zostały jak się zdaje zlikwidowane w ramach późniejszych przekształceń tego terenu.
Posted: 1 października, 2011 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje | Możliwość komentowania Skomielna Biała i Jordanów – polskie fortyfikacje została wyłączona
W rejonie Skomielnej koło Jordanowa przeprowadzono dokumentację pomiarową wykopu pod polski schron bojowy z 1939 roku. Obiekt wchodzić miał w skład jednego z trzech ośrodków oporu mających wspomagać obronę południowego skrzydła Armii „Kraków” zagrożonego atakiem niemieckim wyprowadzonym z doliny Orawy. Wyjątkowo dobrze zachowany wykop tworzy regularne prostokątne zagłębienie o wyrównanym, wypoziomowanym dnie, odkład wydobytego gruntu w miejscu przeznaczonym do wykonania czołowego nasypu ochronnego oraz stale czytelna pochylnia dla taczek wywożących urobek z dna wykopu.
Rozlewiska Ody na południe od Ścinawy
Jeden z najstarszych obiektów powstałych nad Odrą pochodzący z drugiej fazy budowy w latach 20. XX wieku
Na zdjęciu z kol. Alkalim fundament odciągu masztu antenowego niemieckiego radaru typu FuMG 402 „Wassermann” M IV
Zbliżenie na fundament odciągu masztu antenowego niemieckiego radaru typu FuMG 402 „Wassermann” M IV
Zniszczony wybuchem schron bojowy z 1934 roku
Relikty wyposażenia izby bojowej schronu z 1934 roku – składany stolik oraz siedziska
Schron dowodzenia z 1934 roku zlokalizowany na terenie Drawieńskiego Parku Narodowego
Rzeka Płociczna wraz z sąsiednim kanałem
Cmentarz polskich żołnierzy poległych podczas walk w nocy z 9 na 10 września 1939 roku
Wycinka na miejscu bitwy
Wnętrze jednej z szczelin przeciwlotniczych
Fragment archiwalnej dokumentacji technicznej szczeliny przeciwlotniczej
Jeden z czterech zachowanych schronów ćwiczebnych na terenie dawnego poligonu saperów
Odcinek rowu strzeleckiego na stoku Krzyżowej, ukierunkowanego na ostrzał doliny Sopotni
Schron bojowy ze stropem wykonanym na blasze falistej, prawdopodobnie z 1932 roku
Zachowana płyta 7P7 wraz z ochronnym kamuflażem w jednym ze schronów bojowych na terenie dawnych koszar w Wałczu
Schron lekki nr 111. W tle wzgórze na którym rozmieszczono schrony grupy warownej „Hurka”
Element zapory przeciwczołgowej na nasypie linii kolejowej przy ul. Radzikowskiego
Podstawa działa plot. w sąsiedztwie fortu 31 „św. Benedykt”
Zagajnik na szczycie góry osieleckiej kryjący wykop i wylewkę fundamentową nieukończonego schronu bojowego
Schron „Waligóra” – stan przed zaplanowaną dewastacją historycznie ukształtowanego otoczenia
Odcinek „A” okopów niemieckich na północ od Bibic k. Krakowa
Schron amunicyjny baterii B1 „Marszowiec”
Schron bojowy w rejonie Śmiłowic. Widok na szyb niezainstalowanej kopuły pancernej i planowane pole ostrzału zainstalowanego w niej ckm
Podstawa jedynego zachowanego stanowiska artylerii przeciwlotniczej przy forcie nr 17 „Luneta Grzegórzecka”