Cztery Historie
Schron dowodzenia z 1934, obecnie zamknięty
Inwentaryzacja dotyczyła odcinków z 1934 roku znajdujących się na zachód od Tuczna.
Drawa w rejonie m. Mostniki na północ od Starego Osieczna
Badania obejmowały odcinek fortyfikacji znajdujących się nad Drawą, na północ od Starego Osieczna.
Zniszczony wybuchem schron bojowy z 1934 roku dla jednego ckm
Rozlewiska Ody na południe od Ścinawy
Celem badań były umocnienia znajdujące się w rejonie Ścinawy oraz na południe od niej. W toku inwentaryzacji udało się przyporządkować kilkanaście schron do odpowiadających im lat budowy. Zaktualizowano również dokumentację oraz stan zachowania obiektów inwentaryzowanych w latach poprzednich.
Jeden z najstarszych obiektów powstałych nad Odrą pochodzący z drugiej fazy budowy w latach 20. XX wieku
Na zdjęciu z kol. Alkalim fundament odciągu masztu antenowego niemieckiego radaru typu FuMG 402 „Wassermann” M IV
Korzystając z spotkania z niekwestionowanym autorytetem w dziedzinie niemieckich radarów – kolegą Alakalim – udaliśmy się na wspólne badania pozostałości po stacji radarowej o kryptonimiem „Tatzelwurm“ w rejonie Tarnowa.
Zbliżenie na fundament odciągu masztu antenowego niemieckiego radaru typu FuMG 402 „Wassermann” M IV
Zniszczony wybuchem schron bojowy z 1934 roku
Inwentaryzacja obejmowała odcinki pomiędzy Ścinawą a Głogowem. Dzięki uprzejmości kolegów z G.R.O.T. mieliśmy możliwość uczestniczenia w eksploracji jednego z obiektów bojowych niedostępnego od kilkudziesięciu lat. Dziękujemy 🙂
Relikty wyposażenia izby bojowej schronu z 1934 roku – składany stolik oraz siedziska
Schron dowodzenia z 1934 roku zlokalizowany na terenie Drawieńskiego Parku Narodowego
Badania obejmowały obiekty znajdujące się na terenie Drawieńskiego Parku Narodowego.
Rzeka Płociczna wraz z sąsiednim kanałem
Cmentarz polskich żołnierzy poległych podczas walk w nocy z 9 na 10 września 1939 roku
Niestety, ku naszemu wielkiemu zaskoczeniu, historyczne miejsce bitwy która rozegrała się w tragicznych dniach września 1939 roku, zostało zniszczone poprzez wycinkę drzew oraz urządzanie szkółki leśnej. Jedyne co pozostaje to nauczka na przyszłość, aby w przypadku podobnych miejsc – gdzie znany jest w terenie obszar walk i możliwych pozostałości po bitwie – odpowiednio zgłaszać do odpowiednich organów konserwatorskich oraz nadleśnictw.
Wycinka na miejscu bitwy
Wnętrze jednej z szczelin przeciwlotniczych
Kontynuując prace rozpoczęte w 2008 roku dotarliśmy do kolejnych obiektów podziemnych które wymagają inwentaryzacji ze względu na planowane w ich rejonie inwestycje. Podsumowanie badań w tym temacie zamieszczone zostanie w planowanej publikacji dotyczącej garnizonu oraz fortyfikacji Krakowa w latach 1939-1945.
Fragment archiwalnej dokumentacji technicznej szczeliny przeciwlotniczej
Już po raz drugi na przestrzeni ostatnich lat udało nam się gościć w Federalnym Archiwum w Fryburgu Bryzgowijskim [Bundesarchiv Abteilung Militärarchiv (Abt. MA) Freiburg im Breisgau]. Kwerenda dotyczyła niemieckich fortyfikacji z lat 1921-1945 budowanych na wschodzie i zachodzie ówczesnych Niemiec. Uwagę szczególnie skupiliśmy na umocnieniach znajdujących się na obecnym terenie Polski. Więcej informacji na temat rezultatów prac archiwalnych przekażemy po zakończeniu III etapu prac, który planowany jest na wiosnę 2016 roku. Zebrany materiał wykorzystany zostanie do opracowań konserwatorskich oraz publikacji.
Widok z kopca Krakusa na nasypy kryjące pozostałości koszar obronnych fortu nr 33
W ramach XIV Podgórskich Dni Otwartych Drzwi (imprezy organizowanej przez stowarzyszenie Podgórze.pl), odbywających się w tym roku pod hasłem „Utracone dziedzictwo”, zrealizowano oprowadzanie po reliktach jednego z najstarszych dzieł obronnych Twierdzy Kraków. Fort 33 „Krakus” powstawał sukcesywnie w latach 1849-1857. Przetrwał niemal równe 100 lat. Rozebrano go w dwóch etapach w latach 30-tych i 50-tych XX wieku. Pozostały po nim archiwalne rysunki i fotografie a w terenie relikty archeologiczne. Odczytanie i interpretacja tych ostatnich były głównym tematem prezentacji pod hasłem „Fort „Krakus” – archeologia bez łopaty”.
Góra Śmiadowska to nazwa wzniesienia i znajdujących się na nim fortyfikacji niemieckich z lat 1933, 1936, 1944 wchodzących w skład umocnień Pozycji Pomorskiej (Wału Pomorskiego).
Pozostałości oznaczeń eksploatacyjnych w korytarzu dolnej kondygnacji Pz.W. 975
Prace prowadzone bez przerwy (przez Piotra Letkiego i osoby z nim współpracujące) od roku 2008 przynoszą rezultaty w postaci odgruzowania m.in. kolejnych partii pomieszczeń dolnej kondygnacji głównego obiektu wejściowego, czyli Pz.W.965. Obecnie prace prowadzone są w obrębie maszynowni, której oczyszczenie z zalegającego piachu i gruzu pozwoli znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące układu wentylacyjnego tego dwukondygnacyjnego obiektu wejściowego oraz przeznaczenia dwóch sąsiadujących z maszynownią pomieszczeń. Trzymamy kciuki i kibicujemy ekipie prowadzącej prace!
Podczas prac remontowych prowadzonych w ciągu ul. Dunajewskiego odkryte zostały relikty (fundament) niemieckiej zapory przeciwczołgowej z 1944 roku. Wykonano dokumentację fotograficzną rozpoznanych pozostałości.
Jeden z czterech zachowanych schronów ćwiczebnych na terenie dawnego poligonu saperów
W związku z planowaną inwestycją drogową w Krakowie w rejonie ul. ks. Józefa, ul. Polnych Kwiatów i Wzgórza św. Bronisławy przystąpiliśmy do uzupełniających badań czterech schronów ćwiczebnych powstałych w latach drugiej wojny światowej na ówczesnym niemieckim poligonie saperów. Obiektom bezpośrednio zagraża inwestycja stąd potrzeba poinformowaniu odpowiednich organów konserwatorskich o historii poligonu oraz kontekście w którym znajdują się rzeczone budowle oraz możliwościach ich zachowania. Przez teren poligonu w roku 1944 przebiegała pozycja polowa (Friedrich-Stellung) wchodząca w skład wewnętrznego pierścienia umocnień miasta, przygotowywanego wówczas do obrony.
Odcinek rowu strzeleckiego na stoku Krzyżowej, ukierunkowanego na ostrzał doliny Sopotni
W trakcie, prowadzonych w poprzednich latach, badań polskich fortyfikacji ośrodka oporu w rejonie Krzyżowej i Przyborowa z 1939 roku, określono domniemane miejsca lokalizacji umocnień polowych, jakie wraz z żelbetowymi schronami stworzyć miały pozycję ufortyfikowaną. Po udostępnieniu przez serwis Geoportal wyników skanowania lidarowego powierzchni terenu kraju, uzyskano potwierdzenie występowania w typowanych lokalizacjach śladów prac fortyfikacyjnych. Przeprowadzone badania terenowe pozwoliły zidentyfikować liczne odcinki rowów strzeleckich i doły po ziemiankach, określić ich stan zachowania i szczegóły ukształtowania jak również odnaleźć szereg umocnień nieczytelnych na materiałach geoportalu. Zrealizowane badania stanowiły kolejny etap prac, zmierzających do rekonstrukcji rozplanowania całej pozycji ufortyfikowanej oraz koncepcji taktycznej polskiej fortyfikacji górskiej.
Celem wyjazdu były obiekty Pozycji Pomorskiej znajdujące się na tzw. „ryglu jez. Łubowo”.
Schron bojowy ze stropem wykonanym na blasze falistej, prawdopodobnie z 1932 roku
Celem badań były obiekty z lat 1925-1932 znajdujące się pomiędzy Wrocławiem a Głogowem.
Korytarz tzw. Pętli Boryszyńskiej
W dniu 18 września 2014 roku braliśmy udział w konferencji naukowej organizowanej w Lubrzy przez kol. Grzegorza Urbanka.
Umocnione prefabrykowanymi płytami stanowisko karabinu maszynowego z okresu PRL, wbudowane w wał austriackiego szańca IS 29 ½
W ramach XIII Podgórskich Dni Otwartych Drzwi (imprezy organizowanej przez stowarzyszenie Podgórze.pl), odbywających się w tym roku pod hasłem „Dziedzictwo – źródło tożsamości”, zrealizowano spacer zatytułowany „Wojna krymska na Skałkach Twardowskiego”. W cieniu obchodów 100-lecia wybuchu pierwszej wojny światowej mija rocznica rozpoczęcia innego wielkiego konfliktu. 160 lat temu rozpoczęła się wojna nazwana później krymską, która choć toczona tysiące kilometrów od Krakowa, pozostawiła w mieście trwałe ślady. Na pamiątkę ówczesnych wydarzeń jak również niedawnego konfliktu Ukraińsko-Rosyjskiego o Krym, zaprezentowane zostały fortyfikacje austriackiego polowego obozu warownego z okresu wojny krymskiej (1854-55):
– bateria polowa FB-28,
– szaniec piechoty IS-29 ½ ,
– szaniec polowy FS-29,
ponadto:
– odcinek rowu strzeleckiego niemieckiej „Pozycji Fryderyka“ (1944 r.),
– polowe stanowisko ogniowe karabinu maszynowego z okresu PRL.
Piotr Leonowicz podczas spaceru opowiada o fortyfikacjach Twierdzy Kraków
Zachowana płyta 7P7 wraz z ochronnym kamuflażem w jednym ze schronów bojowych na terenie dawnych koszar w Wałczu
Celem wyjazdu była inwentaryzacja umocnień Pozycji Pomorskiej w rejonie Wałcza i Nadarzyc.
Schron lekki nr 111. W tle wzgórze na którym rozmieszczono schrony grupy warownej „Hurka”
Wyjazd wakacyjny w rejon gór Bystrzyckich i Orlickich wykorzystaliśmy na zapoznanie się z niemieckimi fortyfikacjami z okresu międzywojennego na przełęczach Spalonej i Nad Porębą. Analiza konstrukcji składających się na nie czterech schronów, pozwoliła na skorygowanie ustaleń zawartych w artykule „Hitlerowskie fortyfikacje Drogi Sudeckiej” z 1989 roku oraz doprecyzowanie informacji na temat faktycznej odporności stropodachu i sposobu mocowania maskującej konstrukcji zadaszenia obiektów przy schronisku „Jagodna”. Wycieczka naukowa po fortyfikacjach czechosłowackich z okresu międzywojennego na odcinku rokytnickim i kralickim ukierunkowana została na zapoznanie się ze sposobami ich włączenia w lokalny ruch turystyczny. Odwiedzone zostały udostępniane do zwiedzania schrony: R-S 88 „Mlází”, R-S 87 „Průsek” i grupa warowna „Hurka”. Zapoznano się z obiektem R-S 86 „U paseky” na którego kopule wojska niemieckie przeprowadziły w 1938 roku testowe odpalenia ładunków kumulacyjnych (analogicznie jak w schronie polskim w rejonie Wymysłowa nad zalewem świerklanieckim), ścieżkami dydaktycznymi: „fortyfikacje rokytnickie” i „grupa warowna Hurka” oraz odważną rewaloryzacją barokowego kościoła w Neratowie.
Element zapory przeciwczołgowej na nasypie linii kolejowej przy ul. Radzikowskiego
W związku z zaobserwowanymi pracami modernizacyjnymi odcinka linii kolejowej przy przystanku Kraków-Łobzów, wykonano dokumentację pomiarową i fotograficzną elementu niemieckiej zapory przeciwpancernej z okresu II wojny światowej, położonej na nasypie kolejowym przy ul. Radzikowskiego.
Na prośbę stowarzyszenia Podgórze.pl przygotowano serię trzech artykułów („Twierdza w chaszczach”, „Muzeum Spraw Wojskowych w forcie „Swoszowice”, „Podgórskie ulice forteczne”) poświęconych wybranym zagadnieniom związanym z Twierdzą Kraków, które następnie zostały zamieszczone na stronie internetowej stowarzyszenia.
Podstawa działa plot. w sąsiedztwie fortu 31 „św. Benedykt”
Celem uzyskania materiału porównawczego z wykonaną wcześniej dokumentacją niemieckiego stanowiska armaty przeciwlotniczej z okresu II wojny światowej na Grzegórzkach, uprzątnięto część platformy i wykonano dokumentację pomiarową analogicznego stanowiska zachowanego w sąsiedztwie fortu 31 „św. Benedykt” w Krakowie. Prace potwierdziły zbieżność formy cokołu-fundamentu w obu lokalizacjach przy odmiennym rozwiązaniu otaczającej platformy.
V etap prac badawczych realizowanych na terenie budowanego w 1939 roku punktu oporu na górze osieleckiej koło Jordanowa rozszerzono o zapoznanie się ze, zidentyfikowanymi wcześniej przez Piotra Sadowskiego, wykopów pod schrony bojowe na południowo-zachodnim stoku wzgórza. W trakcie rekonesansu odnaleziono miejsce domniemanej przyszłej lokalizacji schronu bojowego do ognia czołowego z planowanym uzbrojeniem: 3 ckm w strzelnicach ściennych, mającego przeciwdziałać obejściu punktu oporu od zachodu, wzdłuż drogi z Bystrej do Osielca.
Przeprowadzono drugi etap poszukiwań niemieckich umocnień polowych „Pozycji Henryka” w rejonie Bibic k. Krakowa połączony z rejestracją rysunkową ich odnalezionych fragmentów. Prace przyniosły m.in. zidentyfikowanie zespołu rowów strzeleckich na terenie dawnego cmentarza cholerycznego. Wyniki badań podsumowano w artykule: Pozycja Henryka (Odkrywca nr 5/2014).
Zagajnik na szczycie góry osieleckiej kryjący wykop i wylewkę fundamentową nieukończonego schronu bojowego
Kontynuacja porządkowania powierzchni wylewki nieukończonego, polskiego schronu bojowego z 1939 r. na górze osieleckiej koło Jordanowa (przy maszcie telefonii komórkowej), wykonując równocześnie dokumentację pomiarową odsłoniętych fragmentów.
Schron koszarowo-bojowy północnej części fortu 51 ½
Po raz kolejny zaprezentowano tematykę fortyfikacyjną w ramach Podgórskich Dni Otwartych Drzwi (XII edycja imprezy organizowanej przez stowarzyszenie Podgórze.pl). Przedmiotem oprowadzania, zrealizowanego pod hasłem „Typowo nietypowy” była północna część fortu 52 ½. Prezentacja obiektu była możliwa dzięki współpracy z jego użytkownikiem – Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Zwiedzającym przedstawiono działalność Centrum oraz historię, zadanie taktyczne i przeznaczenie poszczególnych pomieszczeń fortu.
Schron „Waligóra” – stan przed zaplanowaną dewastacją historycznie ukształtowanego otoczenia
W związku ze zbliżającym się terminem „modernizacji” otoczenia polskiego schronu bojowego „Waligóra” z 1939 roku w Węgierskiej Górce, wykonana została dokumentacja fotograficzna aktualnego stanu obiektu. Pomimo zwrócenia uwagi władzom gminy na niewłaściwy sposób podejścia do wyeksponowania historycznego obiektu obronnego, te z niezachwianą pewnością siebie i uporem godnym lepszej sprawy postanowiły zrealizować zaplanowane prace. W efekcie otoczenie schronu bojowego zamienić się ma w brukowany placyk.
Podczas kompletowania informacji o stanie zachowania fortu 17 „Luneta Grzegórzecka” w Krakowie, zidentyfikowano w terenie relikty północnej pochylni z bramą wypadową (z zachowanymi elementami kamieniarki portalu), przebudowanej w okresie PRL na ukrycie przeciwlotnicze. Zebrane dotychczas wiadomości o historycznych obiektach fortyfikacyjnych położonych wokół fortu 17, pochodzących z II wojny światowej i z okresu PRL przekazano do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków i Miejskiego Konserwatora Zabytków. Wraz z powyższym materiałem przekazano do WUOZ i MKZ dokumentację pomiarową niemieckiej zapory przeciwpancernej z okresu II wojny światowej położonej przy ul. Podgórskiej w Krakowie.
Fort nr 31 „św. Benedykt” Twierdzy Kraków
XI Podgórskie Dni Otwartych Drzwi (impreza organizowana przez stowarzyszenie Podgórze.pl) odbyła się w bieżącym roku pod hasłem „Tajemnice Codzienności”. Znakomicie korespondowało ono z obiektem wybranym na bohatera „fortecznej” części programu. Fort nr 31 „św. Benedykt” Twierdzy Kraków – położony w wyjątkowo eksponowanym miejscu, pozostawał przez lata niedostępny, kryjąc przed odwiedzającymi wzgórze Krzemionek tajemnice swego wnętrza. Oprowadzanie zorganizowano wspólnie z członkami Oddziału Krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji.
