Niemieckie przygotowania do napaści na Polskę najczęściej wiązane są z poprzedzającą ją rozbudową armii oraz żądaniami terytorialnymi. Jednym z mniej znanych aspektów działań przygotowawczych było zabezpieczenie terenów nadgranicznych poprzez rozbudowę systemów umocnień chroniących przed atakiem Wojska Polskiego oraz osłaniających miejsca przyszłej koncentracji wojsk. Jednym z takich systemów były fortyfikacje Pozycji Pomorskiej (Pommernstellung), budowane w l. 1931-1937, na odcinku pomiędzy Gorzowem Wlkp. (Landsberg an der Warthe) a Morzem Bałtyckim. Umocnienia te najczęściej kojarzone są z działaniami wojennymi w 1945 r. jednostek 1. Armii Wojska Polskiego. Z tego okresu pochodzi również występująca w powszechnym obiegu nazwa – Wał Pomorski[1].
Celem artykułu jest przedstawienie zarysu funkcjonowania Sztabu Saperów Fortecznych nr 4 (Festungs-Pionierstab 4) w Wałczu, a wcześniej – Oddziału Budowy Umocnień „Wałcz” (Festungsbaugruppe Deutsch Krone) – odpowiedzialnego za budowę 160 km odcinka wspomnianej pozycji. Jego podstawę stanowią rozpoznane źródła archiwalne, przedstawiające wybrane aspekty rozwoju służby fortyfikacyjnej oraz prac budowlanych na Pomorzu.
W opracowaniu wykorzystano akta przechowywane w Instytucie Pamięci Narodowej (AIPN), dotyczące działalności Sztabu Saperów Fortecznych nr 4, przekazane z archiwum Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Zachowany zbiór, którego zawartość stanowi 1113 kart zebranych w 5 teczkach[2], przedstawia jedynie wąski wycinek działalności sztabu, w dużej mierze związany z organizacją jednostek budowlanych czasu mobilizacji oraz pracami uzbrojeniowymi, rozumianymi jako pełne przygotowanie pozycji obronnej na wypadek działań wojennych. Uzupełnieniem tych materiałów są akta zgromadzone w Federalnym Archiwum Wojskowym we Fryburgu Bryzgowijskim (BAMA), Centralnym Archiwum Wojskowym w Warszawie-Rembertowie (CAW), National Archives and Records Administration w College Park (NARA) oraz Centralnym Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej w Podolsku (CAMO)[3], pozwalające na przedstawienie kwestii przygotowań i budowy niemieckich umocnień na Pomorzu w szerszym świetle.
[1] J. Miniewicz, B. Perzyk, Wał Pomorski, Warszawa 1997, s. 1.
[2] Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie. Zbiór akt instytucji niemieckich z okręgów: Prusy Zachodnie i Prusy Wschodnie, Akta Festungsbaugruppe Deutsch Krone (Grupy Budowy Umocnień w Wałczu), sygn. GK 869/54-59.
[3] Zbiory CAMO udostępniane są on-line pod adresem https://wwii.germandocsinrussia.org/.
Komendantura Forteczna w Kostrzynie od 1921 r. związana była z projektowaniem oraz budową niemieckich obiektów fortyfikacyjnych w obszarze dawnej twierdzy oraz łuku Odry i Warty. Do najważniejszych jej zadań można zaliczyć rozpoznanie i sporządzenie projektów rozbudowy Pozycji Ilanki-Lenki (1925-1926), Pozycji Odry (1931-1933), Pozycji Niesłysz-Obra (1926-1934). W 1934 r. dotychczasowe kompetencje komendantury w tym zakresie przejęła Inspekcja Forteczna nr III oraz Oddział Budowy Umocnień „Kostrzyn”.
Celem artykułu jest przedstawienie wyników porównania zawartości dokumentów źródłowych z faktycznym wyposażeniem schronów Pz.W. 598, Pz.W. 630, Pz.W. 631 oraz Pz.W. 701, należących do fortyfikacji FFOWB.
Punktem wyjściowym do badań były kopie rysunków przedstawiających rzuty niemieckich budowli fortyfikacyjnych o odporności „B”[1] z zaznaczonym przebiegiem systemu wewnętrznej łączności telefonicznej. Dokumenty te, jako częściowo nieopisane, odnalezione zostały w Bundesarchiv Militär-Archiv Freiburg im Breisgau [we Fryburgu Bryzgowijskim] (dalej: BArch) prawdopodobnie przez śp. Günthera Fischera a następnie przekazane w latach 80. i 90. ubiegłego wieku śp. Krzysztofowi Biskupowi. Spuścizna po obu badaczach w dalszym ciągu jest ważnym źródłem informacji dotyczących fortyfikacji XIX- i XX-wiecznych wśród kolejnych pokoleń badaczy. Zachowane na kopiach sygnatury umożliwiły odnalezienie w zbiorach BArch oryginalnych dokumentów oraz zapoznanie się z ich kontekstem. Były to Richtlinien für die nachr.-techn. Innenaustattung von Werken 1937[2]oraz Richtlinien für die nachrichten-technische Innenaustattung von Werken der ständigen Landesbefestigung[3]. Wstępna analiza wykazała, iż przedstawione na projektach obiekty zbliżone są kształtem do Pz.W. 598, Pz.W. 630 oraz Pz.W. 631 z Festungsfront Oder-Warthe Bogen (dalej: FFOWB). Trzeci z interesujących dokumentów zawierał najdokładniejszą znaną do tej pory dokumentację systemu łączności konkretnego obiektu[4]. Na schematach, mimo próby ukrycia, czytelne są napisy informujące o numeracji schronu B 12 z odcinka Hochwalde, który tożsamy jest konstrukcji Pz.W. 701. Dla uzupełnienia informacji o łączności pomiędzy wybranymi obiektami posłużono się dodatkowo mapą z 28 stycznia 1939 roku, przedstawiającą przebieg systemu łączności telefonicznej na odcinku pomiędzy Nietoperkiem [Nipter] a Lubrzą [Liebenau][5].
Problematyka działalności przedwojennego polskiego wywiadu wojskowego jest przedmiotem ciągłych badań, skupiających się przede wszystkim na zagadnieniach organizacyjnych i personalnych. Kwestie związane z rozpoznaniem przez II Oddział Sztabu Głównego Wojska Polskiego (dalej: II Oddział) zagadnień technicznych – w tym infrastruktury wojskowej, a w szczególności fortyfikacji – cieszą się o wiele mniejszym zainteresowaniem. Zdobyte olbrzymim nakładem pracy i kosztów informacje wywiadowcze, stanowią natomiast niezwykle ciekawe – a niejednokrotnie jedyne – źródło wiedzy przedstawiające stan fortyfikacji na ówczesnej wschodniej granicy Niemiec. Meldunki zgromadzone w Centralnym Archiwum Wojskowym w Warszawie-Rembertowie wypełniają niewątpliwą lukę w materiałach źródłowych do badań południowego odcinka Pozycji Pomorskiej, skromnie reprezentowanego w zachowanych źródłach niemieckich[1]. Celem niniejszego opracowania jest ukazanie w ogólnym zarysie stopnia rozpoznania najważniejszych inwestycji o charakterze fortyfikacyjnym, prowadzonych na odcinku Czechów – Santok – Górki Noteckie – Zwierzyn – Stare Kurowo – Nowe Drezdenko – Drawiny – Przeborowo w latach 1933-1937.
Miło nam poinformować, że dostępne jest w sprzedaży kolejne wydanie periodyku Fortifikation, w którym ukazał się nasz artykuł pt. Der friedensmäßige Oderausbau im Bereich der Festungskommandantur Breslau in den Jahren von 1930 bis 1933. Autorami opracowania są Sascha Sabien i Dariusz Pstuś. Czasopismo zamówić można pod następującycm adresem: http://www.interfest.de
Najciekawszą z punktu widzenia historycznego cechą obiektu, są widoczne ślady prowadzonych przez Niemców, testów ładunków wybuchowych. Czas ich przeprowadzenia określają badacze czescy na okres pomiędzy jesienią 1938 roku a lipcem 1939 roku.
Korzystając z pobytu w Czechach postanowiliśmy zapoznać się z ofertą instytucji posiadających w swoich zbiorach urządzenia związane z niemiecką techniką radarową.
Neu. 3 to sygnatura zespołu schronów znajdujących się na odcinku „Mostniki” [Neubrück] Pozycji Pomorskiej [Pommernstellung], zlokalizowanych na północ od Starego Osieczna [Hochzeit]. W skład zespołu wchodziły dwa obiekty: schron obserwacyjno-bojowy oraz znajdujący się w pobliżu niego schron dowodzenia o nazwie własnej „Detlev”. Dodatkową funkcją tego drugiego było pełnienie roli ukrycia dla załogi schronu obserwacyno-bojowego. Obie budowle powstały w 1934 roku, podobnie jak pozostałe znajdujące się na tym oraz na sąsiednich odcinkach.
W konstrukcji obiektu warto zwrócić uwagę na spore wyniesienie stanowiska obserwacyjnego osłoniętego kopułą 9P7 względem stropu i terenu. Pierwotnie równia ogniowa schronu znajdowała się przy krawędzi lasu, a dalej – w stronę Drawy – teren pozostawał praktycznie niezalesiony. Stwarzało to dogodne warunki do obserwacji przedpola pozycji na wschód od osady Mostniki, być może sięgając nawet w kierunku szosy Przesieki-Stare Osieczno.
Schron w latach powojennych został zniszczony, natomiast jego konstrukcja jest wciąż czytelna i zachowana w dość dobrym stanie. Szczególnie warto zwrócić uwagę na odwrócony o 180 stopni siłą wybuchu strop, w którym widoczny jest przekrój przez stanowisko obserwatora piechoty. Nieopodal schronu znajduje się również fundament pod stanowisko-wieżę obserwatora artylerii. Schron wraz z przyległymi obiektami włączony zostanie do przyszłej ścieżki poznawczej „Mostniki” urządzanej przez Drawieński Park Narodowy.
Przedstawiamy kolejny fragment podziemnego dworca kolei wąskotorowej. Planujemy dalsze prace w tym miejscu, aby uzyskać gęstszą chmurę punktów, przez co wizualizacja dworca będzie bardziej kompletna.
Z przyjemnością informujemy, iż w czerwcu, jako materiał pokonferencyjny, planowana jest publikacja naszego opracowania dotyczącego zagadnień łączności w obiektach Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty [Festungsfront Oder-Warthe Bogen]. Względem opracowania które ukazało się w numerze 32 czasopisma Fortifikation, rozszerzyliśmy nieznacznie artykuł o aspekty techniczne związane min. z wyposażeniem pomieszczenia łączności.
Na potrzeby badań wykonano modele trójwymiarowe, które prezentujemy poniżej.
Prace na dworcu podziemnym N. [Nordpol] miały na celu zweryfikowanie możliwości wykonywania inwentaryzacji podziemnych metodą fotogrametryczną. Fotogrametria – ujmując to w dużym skrócie – to technika „odwrotna” do fotografii. O ile w fotografii mamy do czynienia z rzutowaniem przestrzeni trójwymiarowej na dwuwymiarową, to w fotogrametrii obraz trójwymiarowy otrzymuje się z dwuwymiarowych zdjęć – fotogramów. Dzięki zastosowaniu technik komputerowych i wydajnych kart graficznych uzyskuje się dobrej jakości modele 3D, na których możliwe jest odczytanie wielu detali konstrukcyjnych. Metoda ta nie zastąpi skanowania laserowego bądź dokładnych pomiarów obiektów – może być jednak niezwykle pomocna w sytuacjach gdy inwentaryzacja dotyczy miejsc takich jak: korytarze o wielu załamaniach i łukach, niedostępne bez odpowiednich rusztowań komory itd.
W ramach poczynionych przez nas prac udało się uzyskać model trójwymiarowy całego dworca wraz z przyległą komorą kablową SHM1 (Schaltstelle Hohlgang M1). Z racji ograniczeń wielkości modelu przedstawimy jedynie fragmenty dworca.
Z przyjemnością informujemy, iż w grudniu ukazał się kolejny numer czasopisma Fortifikation, w którym znalazło się nasze opracowanie dotyczące wyposażenia wybranych Werków Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty w urządzenia łączności na podstawie źródeł archiwalnych oraz badań terenowych. Oryginalny tytuł opracowania to Die nachrichtentechnische Ausstattung ausgewählter Werke der Festungsfront Oder-Warthe-Bogen. Dargestellt anhand von Archivalien und Geländeuntersuchungen a autorami są Dariusz Pstuś oraz Sascha Sabien.
Dariusz Pstuś und Sascha Sabien: Nachrichtentechnische Ausstattung ausgewählter Werke der Festungsfront Oder-Warthe-Bogen
Zdjęcie lotnicze z widocznymi wyróżnikami wilgotnościowymi, pozwalającymi na określenie przebiegu zasypanych rowów strzeleckich
Fortyfikacje żelbetowe znajdujące się w rejonie Sępolna Wielkiego powstawały od 1936 roku w ramach odcinka taktycznego Karzenburg Pozycji Pomorskiej. W późniejszym okresie rozbudowane zostały o fortyfikacje polowe, powstające od sierpnia 1944 roku. Opisywany fragment umocnień był bardzo rzadkim przykładem zachowania, przekształconego w małym stopniu, krajobrazu fortecznego. Mimo pozbawienia części elementów, był swoistym skansenem niemieckiej sztuki fortyfikacyjnej. Brak odpowiednich badań oraz wynikających z nich postulatów konserwatorskich doprowadził do ponownego przekształcenia krajobrazu i zaprzepaszczenia uczytelnienia fortyfikacji w ramach istniejącego przy nich szlaku turystycznego.
Z przyjemnością informujemy, iż zakończyliśmy prace nad artykułem dotyczącym wyposażenia wybranych Werków Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty w urządzenia łączności telefonicznej. Opracowanie ukaże się drukiem, w języku niemieckim, pod tytułem Die nachrichtentechnische Ausstattung ausgewählter Werke der Festungsfront Oder-Warthe-Bogen. Dargestellt anhand von Archivalien und Geländeuntersuchungen. Planowany druk to grudzień 2018 roku.
W artykule, bazując na źródłach archiwalnych, poddano weryfikacji dostępne plany instalacji łączności. Po raz pierwszy w naszych badaniach posłużyliśmy się metodami fotogrametrycznymi podczas inwentaryzacji pomieszczeń łączności. Wykonano ją w obiektach Pz.W. 701, 598, 630 oraz 631. Zapraszamy do lektury!
Wieża obserwacyjna wraz z dwukondygnacyjnym stanowiskiem obserwacyjnym
Celem wizyty w Wałczu była inwentaryzacja wybranych obiektów znajdujących się na terenie dawnego zespołu koszarowego znajdującego przy ul. Wojska Polskiego. Prace pomiarowe skupiły się przede wszystkim na wieży z stanowiskiem obserwatora artylerii oraz przylegającym do niej schronem znajdującym się w piwnicach budynku. Inwentaryzacją objęto również schron bojowo-obserwacyjny, znajdujący się w pobliżu wjazdu na teren zespołu. Bezpośrednią przyczyną podjęcia prac była informacja o planowanej zmianie podmioty wykorzystującego dawny budynek koszar, a co za tym idzie – daleko idące utrudnienia w prowadzeniu prac badawczych.
Płyta stalowa 7P7 (o numerze 22 z 1934 roku) znajdująca się w schronie bojowo-obserwacyjnym. Zachowane jest jego oryginalne maskowanie na budynek cywilny
Podczas prac wykonano szereg fotogramów, na podstawie których wykonane zostaną modele trójwymiarowe. Obejmują one zarówno wnętrze i jak i zewnętrze schronów i budynków.
Wizualizacja wnętrza pomieszczenia bojowego – widoczna płyta 7P7 oraz mocowanie stolika dla lawety fortecznej karabinu maszynowego MG08
Zespół koszarowy wraz z znajdującymi się na jego terenie obiektami fortyfikacyjnymi powstał w latach 1934-1936. O ile same budynki – w mniejszym lub większym stopniu – nawiązują do innych tego typu budowli powstałych w ramach programu rozbudowy w latach 30. XX w. to wkomponowanie w zabudowę schronów (bojowych, bojowo-obserwacyjnych, stanowisk: obserwacyjnego oraz dowodzenia) pochodzących z wczesnej fazy rozbudowy Pozycji Pomorskiej jest absolutnie wyjątkowe i stawia to założenie jako unikat na skalę europejską. Naszym postulatem jest objęcie całego zespołu ochroną konserwatorską. Wcześniejsze nasze badania tego zespołu obejmowały, obecnie niedostępny, schron dowodzenia znajdujący się pod jednym z budynków. Opracowanie na jego temat ukazało się w pierwszym numerze czasopisma Cztery Historie. Z opracowaniem na temat koszar można zapoznać się na naszej stronie: Schron dowodzenia na terenie dawnych koszar w Wałczu.
Fragment pomieszczenia łączności schronu Kro. S. 5. Fot. Janusz Serwin
Celem naszej wizyty była dokumentacja pomieszczenia łączności w schronie Kro. S. 5, które znajduje się na terenie tzw. Grupy Warownej „Cegielnia” (o etymologii tego niefortunnego określenia pisaliśmy tutaj: Pozycja Pomorska – CZY CEGIELNIA BYŁA „CEGIELNIĄ”?). W efekcie prac, przy użyciu technik fotogrametrycznych, udało się uzyskać model wnętrza pomieszczenia wraz z reliktami mocowań wyposażenia. Posłużyło to do interpretacji oraz rekonstrukcji wnętrza pomieszczenia. Dokumentacja jest częścią większego projektu mające za zadanie zgromadzenie informacji na temat rozwoju sieci łączności w schronach niemieckiej fortyfikacji. Poniżej przedstawiamy efekty naszych prac.
Trójwymiarowa wizualizacja wnętrza pomieszczenia łączności w schronie Kro. S. 5 w Wałczu (Pozycja Pomorska)
Trójwymiarowa wizualizacja wnętrza pomieszczenia łączności w schronie Kro. S. 5 w Wałczu (Pozycja Pomorska)
Przewidziane są dalsze prace w Wałczu: w zespole koszarowym oraz na terenie Grupy Warownej (Werkgruppe) „von Gimborn”, w literaturze znanej pod nazwą „Marianowo”.
Posted: 8 maja, 2018 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, dpn, drawieński park narodowy | Możliwość komentowania Fortyfikacje w Drawieńskim Parku Narodowym – „Szwedzki szaniec” została wyłączona
Widok na wewnętrzną część założenia obronnego. Fot. Dariusz Pstuś
Drawieński Park Narodowy utworzony został 1 maja 1990 roku w sercu Puszczy Drawskiej i kojarzony jest przede wszystkim z umocnieniami dwudziestowiecznymi. Przez teren parku przebiega kilka odcinków Pozycji Pomorskiej, zwanej powszechnie Wałem Pomorskim. Tym niemniej warto zapoznać się również z innymi fortyfikacjami, które posiadają dużo starszą metrykę. Jak informuje nas strona parku (dostępna pod adresem: dpn.pl/archeologia):
Na obszarze otuliny Drawieńskiego Parku Narodowego znajdują się zabytki archeologiczne posiadające własną formę terenową, widoczną na powierzchni ziemi, są to: grodzisko nad Drawą na północ od Drawnika, ruiny zamku w Drawnie, cmentarzysko kurhanowe nad jez. Dominikowo Wielkie oraz w granicach DPN tzw. Szwedzkie Szańce – umocnienia z czasów wojny 30-letniej koło rezerwatu Zawilcowe Lasy.
Widok na fosę oraz centralną część założenia obronnego. Fot. Dariusz Pstuś
Założenie obronne nie doczekało się dokładniejszej analizy i opisu w literaturze tematu. Jego stan zachowania oraz forma zachęcają do badań. Mamy nadzieję, że fortyfikacja ta doczeka się skrupulatnej analizy i opracowania.
W drodze do „szańca”, przy szlaku, nieopodal dawnej bindugi, znajduje się „Wydrzy Głaz” o średnicy 14,2 m (u podstawy). Największy na terenie Parku.
Wydrzy Głaz na terenie Drawieńskiego Parku Narodowego. Fot. Dariusz Pstuś
Posted: 30 marca, 2018 | Author:darecki | Filed under:archiwalia, fortyfikacje | Możliwość komentowania Kwerenda w Bundesarchiv MA we Fryburgu – etap V została wyłączona
Po raz piąty mieliśmy okazję przeprowadzać kwerendę w zbiorach archiwum federalnego we Fryburgu Bryzgowijskim. Informacje które udało się pozyskać z dokumentów, przedstawione zostaną w naszych publikacjach m.in. w kolejnym numerze czasopisma „Cztery Historie”, którego wydanie planowane jest w 2019 roku.
Pz.W. 598 Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty, popularnie zwanego Międzyrzeckim Rejonem Umocnionym. fot. Janusz Serwin
W czasie prac pomiarowych na wspominanym wcześniej obiekcie Neu. 7 (Pozycja Pomorska, rejon Starego Osieczna, teren Drawieńskiego Parku Narodowego) zauważyliśmy pewne problemy, związane z rekonstrukcją stanowiska karabinu maszynowego umieszczonego pod pancerzem typu 2P7 (niem. Panzerkuppell [Sicherheitsstand 34 aus Sonderstahlguß]). Jedyną możliwością, aby zapoznać się z zachowaną jeszcze kopułą, był wyjazd do Pz.W. 598 Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty (FFOWB), popularnie zwanego Międzyrzeckim Rejonem Umocnionym. Poczynione na miejscu obserwacje, utwierdziły nas w przekonaniu, iż pomiędzy dostępnymi rysunkami w literaturze a zachowanym pancerzem zachodzą dość widoczne różnice. Aby odtworzyć poprawnie geometrię pancerza zdecydowaliśmy się na badania z wykorzystaniem technik fotogrametrycznych. Oprócz dokumentacji pancerza, w schronie Pz.W. 598 przewidziane są dalsze badania w związku z tworzeniem opracowania nt. łączności telefonicznej w B-Werkach. Planowanie wydanie artykułu – grudzień 2018.
Wizualizacja pancerza 2P7 schronu Pz.W. 598 Frontu Fortecznego Łuku Odry-Warty
Badania poczynione na FFOWB zostaną wykorzystane podczas tworzenia rysunkowej rekonstrukcji schronu Neu. 7. O dalszych postępach w pracach poinformujemy w kolejnych wpisach.
Przy okazji warto przypomnieć, iż jak wskazują badania, schron Neu. 7 jest pierwszą budowlą rozpoczynającą linię konstrukcji typu B-Werke a pancerz 2P7 po raz pierwszy zastosowano w niemieckiej fortyfikacji. Za budowę obiektu odpowiedzialne było Festungsbaugruppe Deutsch Krone (Wałcz), a wedle materiałów archiwalnych schron powstawał w drugiej połowie 1934 roku.
Krzysztof Michalak i Arkadiusz Woźniakowski w czasie oględzin ruin schronu Neu. 7
Jednym z najciekawszych obiektów niemieckiej fortyfikacji okresu międzywojennego znajdujących się na terenie Polski, jest schron o sygnaturze Neu. 7 (siódmy obiekt odcinka taktycznego Neubrück). Budowla ta powstała w ramach rozbudowy Pozycji Pomorskiej w rejonie Starego Osieczna (Hochzeit) i w ówczesnym czasie określana była jako „stanowisko bojowe w odporności B”.
Arkadiusz Woźniakowski w trakcie pomiarów strzelnicy ckm
Z jakiego względu ta budowla jest wyjątkowa? Otóż w świetle badań, schron ten jest pierwszym przykładem konstrukcji, którą w latach późniejszych określano jako B-Werk. Ta powstała w 1934 roku budowla, zapoczątkowała rozwój osobnej kategorii schronów bojowych, których rozwinięcie możemy oglądać na Froncie Fortecznym Łuku Odry-Warty, powszechnie nazywanym Międzyrzeckim Rejonem Umocnionym (ta nazwa funkcjonowała w latach 50. i 60. XX wieku, gdy umocnienia były pod administracją polskiego wojska i utrwalona jest do dziś). Schron wyposażony był w szereg strzelnic osłoniętych stalowymi płytami o grubości w przedziale od 4 cm do 20 cm. Główne stanowisko bojowe znajdowało się w kopule trzystrzelnicowej typu 2P7, która na długo wyznaczała standard w całej linii obiektów tej kategorii. Ciekawym i niespotykanym rozwiązaniem była izba bojowa znajdująca się w dolnej kondygnacji schronu i osłonięta 20 cm płytą typu 6P7. Stan zachowania budowli jest zły a bryła została mocno zniszczona w skutek wybuchu. Tym niemniej ruina dostarcza szeregu informacji, uzupełnianych o zachowane w krajobrazie pozostałości po przebiegu zapór przeciwpiechotnych i przeciwczołgowych. Skupiamy się na badaniach tego obiektu, aby możliwie w ciągu najbliższych kilku miesięcy przedstawić nasze rozważania dostępne dla szerokiego grona osób zainteresowanych architekturą obronną tego okresu. Wcześniejsze badania tej budowli prowadzone były przez zespół którego skład był następujący: Mariusz Wojtasik, Grzegorz Urbanek, Piotr Maciejewski, Krzysztof Michalak i opublikowane w formie artykułu zawierającego opis konstrukcji oraz rysunkową rekonstrukcję (*). Obecnie badania prowadzone są wspólnie przez 4 Historie oraz Casamata na podstawie odpowiednich pozwoleń, za co serdecznie dziękujemy Dyrekcji Drawieńskiego Parku Narodowego. Do tematu wrócimy w kolejnych wpisach
(*) G. Urbanek, M. Wojtasik, Ciężki schron bojowy Pz.W. 921 pod Starym Osiecznem – próba rekonstrukcji, [w:] Lubuskie Materiały Konserwatorskie, t.8, red. B. Bielinis-Kopeć, Zielona Góra 2011, s. 199-204.
Posted: 21 stycznia, 2018 | Author:darecki | Filed under:Bez kategorii | Możliwość komentowania Aktualizacja formularza kontaktowego została wyłączona
Uprzejmie informujemy, iż nastąpiła aktualizacja formularza kontaktowego znajdującego się na naszej stronie. Wszystkie osoby, które kontaktowały się z nami lecz nie otrzymały odpowiedzi proszone są o ponowny kontakt. https://4historie.pl/kontakt/
Posted: 21 grudnia, 2017 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje, oderstellung | Możliwość komentowania Kolejne opracowanie o Pozycji Odrzańskiej (Oderstellung) została wyłączona
Z przyjemnością pragniemy poinformować, iż w grudniowym wydaniu niemieckiego czasopisma Fortifikation ukazało się kolejne opracowanie o Pozycji Odrzańskiej (Oderstellung). W artykule opisane zostały schrony znajdujące się w rejonie pomiędzy Eisenhüttenstadt a Nietkowicami. Pełna nazwa artykułu brzmi „Der friedensmäßige Oderausbau im Bereich der Festungskommandantur Küstrin in den Jahren von 1931 bis 1933„. Przedstawiamy tam wyniki naszych badań terenowych i archiwalnych w odniesieniu do schronów Pozycji Odrzańskiej, które potocznie w środowisku fortyfikacyjnym określane są jako „niewidzialne”. Odnosi się to do faktu, iż obiekty te nie zostały ujęte już na mapach inwentaryzacyjnych pozycji z 1944 roku. Odnalezienie ich było zasługą wielu osób, które przez lata prowadziły poszukiwania w terenie. Z naszej strony wielkie podziękowania dla Paweł Mokrzecki, Rafał Marcinkiewicz za pomoc w badaniach i Piotr Leonowicz za pomoc przy opracowaniu materiału. Niestety nie wiemy jeszcze kiedy artykuł pojawi się w języku polskim. Możliwe, że informacje w nim zawarte ukażą się dopiero w planowanej publikacji o Pozycji Odrzańskiej…
Posted: 28 października, 2017 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, oderstellung | Możliwość komentowania Otmuchów – badania niemieckich fortyfikacji została wyłączona
Niedaleko tamy w Otmuchowie zachowały się niemieckie fortyfikacje z lat 30. XX w. Naszym zadaniem było rozpoznanie obiektów i wykonanie ich inwentaryzacji. Zebrane informacje posłużyły do ustalenia wyposażenia schronów oraz daty ich powstania.
Schron bojowy dla jednego ckm (MG 08). Konstrukcja pochodzi z lat 30. XX w. Fot. Dariusz Pstuś
Wnętrze schronu bojowego w Otmuchowie. Fot. Dariusz Pstuś
Posted: 22 września, 2017 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje | Możliwość komentowania Inwestycje drogowe – możliwe zagrożenia dla fortyfikacji została wyłączona
Prace archeologiczne w przebiegu obwodnicy Miechowa, rejon woli Podmiejskiej. Pozostałości fortyfikacji niemieckich z 1944 roku pozycji a2.
Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad opublikowała 1 września aktualny plan budowy dróg do 2025 roku. Część z tych inwestycji już mam miejsce, część jest dopiero w fazie ogłaszania przetargu lub uzgadniania projektów. Biorąc pod uwagę wydarzenia ostatnich miesięcy, kiedy to budowane drogi bezpośrednio kolidowały z lokalizacją obiektów architektury obronnej, warto zastanowić się i przyjrzeć planom budowy możliwie na najniższym lokalnym poziomie. Warto przypomnieć ostatnie przykłady, kiedy to nie udało się uratować unikatowego schronu-ujęcia wody w Szczecinku, obiektu który nie ma swojego odpowiednika na terenie Polski i być może również na terenie Niemiec. Przenoszenie schronów jest czasami jedynym, ale nie zawsze dobry rozwiązaniem. Tak było w przypadku obwodnicy Miechowa, gdzie co prawda udało się uratować schron typu Ringstand 58c lecz przesunięto go „wyrywając” kompletnie z kontekstu. Warto zaznaczyć, że właśnie w Miechowie profesjonalnie wykonano badania umocnień polowych przez Archeologiczna Pracownia IN SITU. Takiego szczęścia nie miały relikty umocnień w rejonie Szczecinka, gdzie nie dość że nie wykonano odpowiednich badań, to przystąpiono do jak najszybszego usuwania reliktów. Aby odpowiednio wcześniej zareagować, należy monitorować plany inwestycyjne. Przynajmniej z rocznym wyprzedzeniem należy podejmować odpowiednie działania. Nie zawsze można liczyć się z pełnym sukcesem, czyli zachowaniem obiektu in situ wraz z istniejącym kontekstem. To coraz trudniejsze. Jednak coraz częściej udaje się przesuwać obiekty. W takim wypadku też należy opracować i przygotować nowy kontekst dla budowli, unikając przypadkowości i dowolności w działaniach zarówno urzędów konserwatorskich, jak i samych przedsiębiorstw budowlanych. W przypadku braku możliwości zachowania obiektu zorganizowanie odpowiedniego zespołu który wykona dokumentację pomiarową również wymaga wcześniejszych starań i odpowiedniej organizacji. Zapoznajcie się proszę z przedstawioną mapą i wyraźcie swoje uwagi. Obaw jest wiele, pojawiają się choćby w rejonie Szczecinka, Głogowa oraz Krosna Odrzańskiego…
Zachęcamy do wyrażenia swojej opinii i ewentualnego zgłaszania zagrożeń. Wspólnymi siłami możemy starać się przeciwdziałać negatywnym skutkom z wyprzedzeniem.
Posted: 26 maja, 2017 | Author:darecki | Filed under:archiwalia | Możliwość komentowania Kwerenda w Archiwum Federalnym (BA-MA) w Fryburgu – etap IV została wyłączona
Już po raz czwarty mieliśmy okazję zapoznawać się z archiwaliami w Archiwum Federalnym (BA-MA) w Fryburgu.
Kolejna wizyta planowana jest na wiosnę 2018 roku.
Fryburg Bryzgowijski. W oddali budynek Bundesarchiv Militärarchiv.
Posted: 16 kwietnia, 2017 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje, oderstellung | Możliwość komentowania Inwentaryzacja umocnień Pozycji Odrzańskiej (Oderstellung) – etap XII została wyłączona
Schron bojowy z 1932 roku
Prowadzone prace miały na celu zweryfikowanie stanu zachowania schronów znajdujących się na zachód od Cigacic. Stwierdzono w wielu przypadkach ubytki w oryginalnym wyposażeniu schronów. Opracowane materiały zostaną opublikowane w formie publikacji nad którą prowadzone są prace.
Posted: 26 marca, 2017 | Author:darecki | Filed under:fortyfikacje | Możliwość komentowania Badania terenowe w rejonie Krzyżowej i Przyborowa została wyłączona
Piotr Leonowicz podczas inwentaryzacji jednego z zachowanych stanowisk karabinu maszynowego
Badania w rejonie Krzyżowej i Przyborowa to dalszy ciąg inwentaryzacji pozostałości po polskich fortyfikacjach polowych budowanych tuż przed wrześniem 1939 roku. Tegoroczny wyjazd przyniósł ciekawe okrycia, które po odpowiednim opracowaniu przedstawione zostaną w formie krótkiego opracowania.
Posted: 16 marca, 2017 | Author:darecki | Filed under:badania terenowe, fortyfikacje, pommernstellung | Możliwość komentowania Inwentaryzacja umocnień Pozycji Pomorskiej (Pommernstellung) – etap XXV została wyłączona
Pierwszy w 2017 roku wyjazd na Pozycję Pomorską miał przede wszystkim na celu wykonanie fotografii obiektów, z racji sprzyjających warunków pogodowych.