Inwentaryzacja umocnień Pozycji Odrzańskiej (Oderstellung) – etap X

Rozlewiska Ody na południe od Ścinawy

Celem badań były umocnienia znajdujące się w rejonie Ścinawy oraz na południe od niej. W toku inwentaryzacji udało się przyporządkować kilkanaście schron do odpowiadających im lat budowy. Zaktualizowano również dokumentację oraz stan zachowania obiektów inwentaryzowanych w latach poprzednich.

Jeden z najstarszych obiektów powstałych nad Odrą pochodzący z drugiej fazy budowy w latach 20. XX wieku

Inwentaryzacja umocnień Pozycji Odrzańskiej (Oderstellung) – etap IX

Zniszczony wybuchem schron bojowy z 1934 roku

Inwentaryzacja obejmowała odcinki pomiędzy Ścinawą a Głogowem. Dzięki uprzejmości kolegów z G.R.O.T. mieliśmy możliwość uczestniczenia w eksploracji jednego z obiektów bojowych niedostępnego od kilkudziesięciu lat. Dziękujemy 🙂

Relikty wyposażenia izby bojowej schronu z 1934 roku – składany stolik oraz siedziska

Inwentaryzacja umocnień Pozycji Pomorskiej (Pommernstellung) – etap XXII

Schron dowodzenia z 1934 roku zlokalizowany na terenie Drawieńskiego Parku Narodowego

Badania obejmowały obiekty znajdujące się na terenie Drawieńskiego Parku Narodowego.

Rzeka Płociczna wraz z sąsiednim kanałem

Fort „Krakus” – archeologia bez łopaty

Widok z kopca Krakusa na nasypy kryjące pozostałości koszar obronnych fortu nr 33

W ramach XIV Podgórskich Dni Otwartych Drzwi (imprezy organizowanej przez stowarzyszenie Podgórze.pl), odbywających się w tym roku pod hasłem „Utracone dziedzictwo”, zrealizowano oprowadzanie po reliktach jednego z najstarszych dzieł obronnych Twierdzy Kraków. Fort 33 „Krakus” powstawał sukcesywnie w latach 1849-1857. Przetrwał niemal równe 100 lat. Rozebrano go w dwóch etapach w latach 30-tych i 50-tych XX wieku. Pozostały po nim archiwalne rysunki i fotografie a w terenie relikty archeologiczne. Odczytanie i interpretacja tych ostatnich były głównym tematem prezentacji pod hasłem „Fort „Krakus” – archeologia bez łopaty”.

Góra Śmiadowska – dalszy postęp prac porządkowych

Góra Śmiadowska to nazwa wzniesienia i znajdujących się na nim fortyfikacji niemieckich z lat 1933, 1936, 1944 wchodzących w skład umocnień Pozycji Pomorskiej (Wału Pomorskiego).

Pozostałości oznaczeń eksploatacyjnych w korytarzu dolnej kondygnacji Pz.W. 975

Prace prowadzone bez przerwy (przez Piotra Letkiego i osoby z nim współpracujące) od roku 2008 przynoszą rezultaty w postaci odgruzowania m.in. kolejnych partii pomieszczeń dolnej kondygnacji głównego obiektu wejściowego, czyli Pz.W.965. Obecnie prace prowadzone są w obrębie maszynowni, której oczyszczenie z zalegającego piachu i gruzu pozwoli znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące układu wentylacyjnego tego dwukondygnacyjnego obiektu wejściowego oraz przeznaczenia dwóch sąsiadujących z maszynownią pomieszczeń. Trzymamy kciuki i kibicujemy ekipie prowadzącej prace!

Odkrycie reliktów niemieckiej zapory przeciwczołgowej na ul. Dunajewskiego w Krakowie

Podczas prac remontowych prowadzonych w ciągu ul. Dunajewskiego odkryte zostały relikty (fundament) niemieckiej zapory przeciwczołgowej z 1944 roku. Wykonano dokumentację fotograficzną rozpoznanych pozostałości.

Badania poligonowych niemieckich obiektów ćwiczebnych w Krakowie

Jeden z czterech zachowanych schronów ćwiczebnych na terenie dawnego poligonu saperów

W związku z planowaną inwestycją drogową w Krakowie w rejonie ul. ks. Józefa, ul. Polnych Kwiatów i Wzgórza św. Bronisławy przystąpiliśmy do uzupełniających badań czterech schronów ćwiczebnych powstałych w latach drugiej wojny światowej na ówczesnym niemieckim poligonie saperów. Obiektom bezpośrednio zagraża inwestycja stąd potrzeba poinformowaniu odpowiednich organów konserwatorskich o historii poligonu oraz kontekście w którym znajdują się rzeczone budowle oraz możliwościach ich zachowania. Przez teren poligonu w roku 1944 przebiegała pozycja polowa (Friedrich-Stellung) wchodząca w skład wewnętrznego pierścienia umocnień miasta, przygotowywanego wówczas do obrony.

Badania polskich schronów bojowych z 1939 roku w Krzyżowej k. Jeleśni – etap VI

Odcinek rowu strzeleckiego na stoku Krzyżowej, ukierunkowanego na ostrzał doliny Sopotni

W trakcie, prowadzonych w poprzednich latach, badań polskich fortyfikacji ośrodka oporu w rejonie Krzyżowej i Przyborowa z 1939 roku, określono domniemane miejsca lokalizacji umocnień polowych, jakie wraz z żelbetowymi schronami stworzyć miały pozycję ufortyfikowaną. Po udostępnieniu przez serwis Geoportal wyników skanowania lidarowego powierzchni terenu kraju, uzyskano potwierdzenie występowania w typowanych lokalizacjach śladów prac fortyfikacyjnych. Przeprowadzone badania terenowe pozwoliły zidentyfikować liczne odcinki rowów strzeleckich i doły po ziemiankach, określić ich stan zachowania i szczegóły ukształtowania jak również odnaleźć szereg umocnień nieczytelnych na materiałach geoportalu. Zrealizowane badania stanowiły kolejny etap prac, zmierzających do rekonstrukcji rozplanowania całej pozycji ufortyfikowanej oraz koncepcji taktycznej polskiej fortyfikacji górskiej.

Inwentaryzacja umocnień Pozycji Pomorskiej (Pommernstellung) – etap XXI

Celem wyjazdu były obiekty Pozycji Pomorskiej znajdujące się na tzw. „ryglu jez. Łubowo”.

Inwentaryzacja umocnień Pozycji Odrzańskiej (Oderstellung) – etap VIII

Schron bojowy ze stropem wykonanym na blasze falistej, prawdopodobnie z 1932 roku

Celem badań były obiekty z lat 1925-1932 znajdujące się pomiędzy Wrocławiem a Głogowem.

Konferencja naukowa w Międzyrzeckim Rejonie Umocnionym

Korytarz tzw. Pętli Boryszyńskiej

W dniu 18 września 2014 roku braliśmy udział w konferencji naukowej organizowanej w Lubrzy przez kol. Grzegorza Urbanka.

Wojna krymska na Skałkach Twardowskiego – spacer w ramach XIII Podgórskich Dni Otwartych Drzwi

Umocnione prefabrykowanymi płytami stanowisko karabinu maszynowego z okresu PRL, wbudowane w wał austriackiego szańca IS 29 ½

W ramach XIII Podgórskich Dni Otwartych Drzwi (imprezy organizowanej przez stowarzyszenie Podgórze.pl), odbywających się w tym roku pod hasłem „Dziedzictwo – źródło tożsamości”, zrealizowano spacer zatytułowany „Wojna krymska na Skałkach Twardowskiego”. W cieniu obchodów 100-lecia wybuchu pierwszej wojny światowej mija rocznica rozpoczęcia innego wielkiego konfliktu. 160 lat temu rozpoczęła się wojna nazwana później krymską, która choć toczona tysiące kilometrów od Krakowa, pozostawiła w mieście trwałe ślady. Na pamiątkę ówczesnych wydarzeń jak również niedawnego konfliktu Ukraińsko-Rosyjskiego o Krym, zaprezentowane zostały fortyfikacje austriackiego polowego obozu warownego z okresu wojny krymskiej (1854-55):

– bateria polowa FB-28,

– szaniec piechoty IS-29 ½ ,

– szaniec polowy FS-29,

ponadto:

– odcinek rowu strzeleckiego niemieckiej „Pozycji Fryderyka“ (1944 r.),

– polowe stanowisko ogniowe karabinu maszynowego z okresu PRL.

Piotr Leonowicz podczas spaceru opowiada o fortyfikacjach Twierdzy Kraków

Inwentaryzacja umocnień Pozycji Pomorskiej (Pommernstellung) – etap XIX

Zachowana płyta 7P7 wraz z ochronnym kamuflażem w jednym ze schronów bojowych na terenie dawnych koszar w Wałczu

Celem wyjazdu była inwentaryzacja umocnień Pozycji Pomorskiej w rejonie Wałcza i Nadarzyc.

Niemieckie i czechosłowackie fortyfikacje w Górach Bystrzyckich i Orlickich

Schron lekki nr 111. W tle wzgórze na którym rozmieszczono schrony grupy warownej „Hurka”

Wyjazd wakacyjny w rejon gór Bystrzyckich i Orlickich wykorzystaliśmy na zapoznanie się z  niemieckimi fortyfikacjami z okresu międzywojennego na przełęczach Spalonej i Nad Porębą. Analiza konstrukcji składających się na nie czterech schronów, pozwoliła na skorygowanie ustaleń zawartych w artykule „Hitlerowskie fortyfikacje Drogi Sudeckiej” z 1989 roku oraz doprecyzowanie informacji na temat faktycznej odporności stropodachu i sposobu mocowania maskującej konstrukcji zadaszenia obiektów przy schronisku „Jagodna”. Wycieczka naukowa po fortyfikacjach czechosłowackich z okresu międzywojennego na odcinku rokytnickim i kralickim ukierunkowana została na zapoznanie się ze sposobami ich włączenia w lokalny ruch turystyczny. Odwiedzone zostały udostępniane do zwiedzania schrony: R-S 88 „Mlází”, R-S 87 „Průsek” i grupa warowna „Hurka”. Zapoznano się z obiektem R-S 86 „U paseky” na którego kopule wojska niemieckie przeprowadziły w 1938 roku testowe odpalenia ładunków kumulacyjnych (analogicznie jak w schronie polskim w rejonie Wymysłowa nad zalewem świerklanieckim), ścieżkami dydaktycznymi: „fortyfikacje rokytnickie” i „grupa warowna Hurka” oraz odważną rewaloryzacją barokowego kościoła w Neratowie.

Niemiecka zapora przeciwczołgowa z okresu II wojny światowej przy ul. Radzikowskiego – dokumentacja

Element zapory przeciwczołgowej na nasypie linii kolejowej przy ul. Radzikowskiego

W związku z zaobserwowanymi pracami  modernizacyjnymi odcinka linii kolejowej przy przystanku Kraków-Łobzów, wykonano dokumentację pomiarową i fotograficzną elementu niemieckiej zapory przeciwpancernej z okresu II wojny światowej, położonej na nasypie kolejowym przy ul. Radzikowskiego.

Artykuły o Twierdzy Kraków

Na prośbę stowarzyszenia Podgórze.pl przygotowano serię trzech artykułów („Twierdza w chaszczach”, „Muzeum Spraw Wojskowych w forcie „Swoszowice”, „Podgórskie ulice forteczne”) poświęconych wybranym zagadnieniom związanym z Twierdzą Kraków, które następnie zostały zamieszczone na stronie internetowej stowarzyszenia.

Osielec – dokumentacja pomiarowa nieukończonego polskiego schronu bojowego z 1939 roku – V etap

V etap prac badawczych realizowanych na terenie budowanego w 1939 roku punktu oporu na górze osieleckiej koło Jordanowa rozszerzono o zapoznanie się ze, zidentyfikowanymi wcześniej przez Piotra Sadowskiego, wykopów pod schrony bojowe na południowo-zachodnim stoku wzgórza. W trakcie rekonesansu odnaleziono miejsce domniemanej przyszłej lokalizacji schronu bojowego do ognia czołowego z planowanym uzbrojeniem: 3 ckm w strzelnicach ściennych, mającego przeciwdziałać obejściu punktu oporu od zachodu, wzdłuż drogi z Bystrej do Osielca.

Drugi etap poszukiwań niemieckich umocnień polowych „Pozycji Henryka” w rejonie Bibic k. Krakowa

Przeprowadzono drugi etap poszukiwań niemieckich umocnień polowych „Pozycji Henryka” w rejonie Bibic k. Krakowa połączony z rejestracją rysunkową ich odnalezionych fragmentów. Prace przyniosły m.in. zidentyfikowanie zespołu rowów strzeleckich na terenie dawnego cmentarza cholerycznego. Wyniki badań podsumowano w artykule: Pozycja Henryka (Odkrywca nr 5/2014).

Osielec – dalsza dokumentacja powierzchni wylewki nieukończonego polskiego schronu bojowego z 1939 r.

Zagajnik na szczycie góry osieleckiej kryjący wykop i wylewkę fundamentową nieukończonego schronu bojowego

Kontynuacja porządkowania powierzchni wylewki nieukończonego, polskiego schronu bojowego z 1939 r. na górze osieleckiej koło Jordanowa (przy maszcie telefonii komórkowej), wykonując równocześnie dokumentację pomiarową odsłoniętych fragmentów.

Oprowadzanie po forcie 52 ½ w ramach Podgórskich Dni Otwartych Drzwi

Schron koszarowo-bojowy północnej części fortu 51 ½

Po raz kolejny zaprezentowano tematykę fortyfikacyjną w ramach Podgórskich Dni Otwartych Drzwi (XII edycja imprezy organizowanej przez stowarzyszenie Podgórze.pl). Przedmiotem oprowadzania, zrealizowanego pod hasłem „Typowo nietypowy” była północna część fortu 52 ½. Prezentacja obiektu była możliwa dzięki współpracy z jego użytkownikiem – Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Zwiedzającym przedstawiono działalność Centrum oraz historię, zadanie taktyczne i przeznaczenie poszczególnych pomieszczeń fortu.

Węgierska Górka – dokumentacja fotograficzna schronu „Waligóra”

Schron „Waligóra” – stan przed zaplanowaną dewastacją historycznie ukształtowanego otoczenia

W związku ze zbliżającym się terminem „modernizacji” otoczenia polskiego schronu bojowego „Waligóra” z 1939 roku w Węgierskiej Górce, wykonana została dokumentacja fotograficzna aktualnego stanu obiektu. Pomimo zwrócenia uwagi władzom gminy na niewłaściwy sposób podejścia do wyeksponowania historycznego obiektu obronnego, te z niezachwianą pewnością siebie i uporem godnym lepszej sprawy postanowiły zrealizować zaplanowane prace. W efekcie otoczenie schronu bojowego zamienić się ma w brukowany placyk.

Odkrycie reliktów północnej pochylni wraz z bramą fortu 17 „Luneta Grzegórzecka”

Podczas kompletowania informacji o stanie zachowania fortu 17 „Luneta Grzegórzecka” w Krakowie, zidentyfikowano w terenie relikty północnej pochylni z bramą wypadową (z zachowanymi elementami kamieniarki portalu), przebudowanej w okresie PRL na ukrycie przeciwlotnicze. Zebrane dotychczas wiadomości o historycznych obiektach fortyfikacyjnych położonych wokół fortu 17, pochodzących z II wojny światowej i z okresu PRL przekazano do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków i Miejskiego Konserwatora Zabytków. Wraz z powyższym materiałem przekazano do WUOZ i MKZ dokumentację pomiarową niemieckiej zapory przeciwpancernej z okresu II wojny światowej położonej przy ul. Podgórskiej w Krakowie.

Fort nr 31 „św. Benedykt” Twierdzy Kraków – „Tajemnice Codzienności”

Fort nr 31 „św. Benedykt” Twierdzy Kraków

XI Podgórskie Dni Otwartych Drzwi (impreza organizowana przez stowarzyszenie Podgórze.pl) odbyła się w bieżącym roku pod hasłem „Tajemnice Codzienności”. Znakomicie korespondowało ono z obiektem wybranym na bohatera „fortecznej” części programu. Fort nr 31 „św. Benedykt” Twierdzy Kraków – położony w wyjątkowo eksponowanym miejscu, pozostawał przez lata niedostępny, kryjąc przed odwiedzającymi wzgórze Krzemionek tajemnice swego wnętrza. Oprowadzanie zorganizowano wspólnie z członkami Oddziału Krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji.

Węgierska Górka – planowane prace budowlane przy polskim schronie „Waligóra” z 1939

Strzelnica obrony wejścia schronu „Waligóra” w Węgierskiej Górce

Na skutek pojawienia się informacji o planowanych przez gminę Węgierska Górka pracach budowlanych zmierzających do wyeksponowania polskiego schronu bojowego „Waligóra” z 1939 roku,  spotkano się z zastępcą tamtejszego wójta. Próba przekonania reprezentanta władzy samorządowej o niewłaściwym charakterze rozwiązań przyjętych w projekcie rozbiła się o bezprzykładną pewność siebie rozmówcy, nie dopuszczającego do siebie żadnych wątpliwości odnośnie przygotowanej inwestycji.

Dalsze badania polskich schronów bojowych z 1939 roku w Krzyżowej k. Jeleśni

Kontynuacja badań polskich schronów bojowych z 1939 roku w Krzyżowej k. Jeleśni, tym razem koncentrując się na rejestracji śladów układu wentylacji, łączności i wyposażenia stałego. Przy okazji udało się przeprowadzić wywiad z mieszkańcem Krzyżowej – synem uczestnika prac fortyfikacyjnych z 1939 roku, który dostarczył szeregu ciekawych informacji na temat procesu realizacji prac budowlanych. Plonem wyjazdu było także odkrycie wysuniętego rowu strzeleckiego w rejonie Korbielowa.

Niemieckie umocnienia polowe z 1944 roku w rejonie Bibic k. Krakowa – badania

Odcinek „A” okopów niemieckich na północ od Bibic k. Krakowa

Rozpoczęto rejestrację rysunkową niemieckich umocnień polowych „Pozycji Henryka” w rejonie Bibic k. Krakowa. W terenie zidentyfikowano cztery odcinki rowów strzeleckich, wyposażonych w stanowiska strzelców i broni maszynowej oraz wykopy ziemianek połączone rowami łączącymi z pozycją bojową.

Dokumentacja wybranych stałych baterii Twierdzy Kraków z lat 1902-03, położonych w rejonie fortów „Marszowiec”, „Pasternik” i „Podchróście”

Schron amunicyjny baterii B1 „Marszowiec”

W uzupełnieniu badań przeprowadzonych na terenie baterii B2 „Węgrzce” Twierdzy Kraków przeprowadzona została porównawcza dokumentacja pomiarowa detali wybranych stałych baterii Twierdzy Kraków z lat 1902-03, położonych w rejonie fortów „Marszowiec”, „Pasternik” i „Podchróście”. Pozwoliła ona uzupełnić wiedzę o rozwiązaniach budowlanych schronów amunicyjnych o elementy które nie zachowały się w baterii B2 „Węgrzce”.

Polski schron bojowy z 1939 r. na górze osieleckiej koło Jordanowa – dalsze pomiary

Kontynuowano oczyszczanie powierzchni i dokumentację pomiarową wylewki nieukończonego, polskiego schronu bojowego z 1939 r. na górze osieleckiej koło Jordanowa (przy maszcie telefonii komórkowej). Jakkolwiek tym razem nie pozyskano żadnych nowych informacji, udało się uszczegółowić wykonane wcześniej pomiary.

Kolekcja zdjęć polskich fortyfikacji z 1939 roku z rejonu Mikołowa

Schron bojowy w rejonie Śmiłowic. Widok na szyb niezainstalowanej kopuły pancernej i planowane pole ostrzału zainstalowanego w niej ckm

W związku z pozyskaniem kolekcji zdjęć polskich fortyfikacji z 1939 roku w rejonie Mikołowa na Górnym Śląsku, zorganizowano wyjazd badawczy dla identyfikacji w terenie poszczególnych kadrów. Plonem badań terenowych i przeprowadzonej szczegółowej analizy fotografii stało się opracowanie, prezentujące informacje pozyskane z obu źródeł, przygotowane do druku.

Komisja konserwatorska na baterii B2 „Węgrzce” w Krakowie

Na zaproszenie Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków wzięto udział w komisji konserwatorskiej na baterii B2 „Węgrzce”, wchodzącej w skład założenia obronnego austro-węgierskiej Twierdzy Kraków. Wkrótce potem rozpoczęto wykonywanie dokumentacji pomiarowej i badań obiektu, częściowo zniszczonego przez właściciela działki. Prace miały na celu wykorzystanie, przykrego skądinąd incydentu, do wzbogacenia wiedzy o konstrukcji i rozwiązaniach budowlanych tego typu obiektów.